12/5/25
LTS: Nhật báo Người Việt hợp tác với đại học University of Southern California (USC) qua chương trình “2025 Ethnic Media Health Reporting Collaborative” để nghiên cứu các chủ đề liên quan đến cải tổ y tế của California như sức khỏe tâm thần, sức khỏe di dân, thiếu thốn về kinh tế và thực phẩm, vô gia cư… mang đến cái nhìn phổ quát cho cộng đồng thiểu số. Đây là bài viết thứ bảy về đề tài này.
Trà Nhiên/Người Việt
Một trong những giấy nhắc nhở về vi phạm luật tại khu Kona Kai Mobile Home Park, Santa Ana. (Hình: Trà Nhiên/Người Việt)
SANTA ANA, California (NV) – Khi bà Ngọc Trần, 87 tuổi, nhận được thư cảnh cáo lần thứ ba từ ban quản lý khu mobile home vào cuối Tháng Tám, yêu cầu bà dẹp các chậu hoa và thay ghế đu đưa trên hiên nhà nếu không sẽ bị “các hành động pháp lý,” bà nói vừa lo lắng vừa bất lực.
Thông báo ghi rằng bà Ngọc vượt quá giới hạn năm chậu hoa, và những chiếc ghế đu đưa của gia đình bà không đúng “mẫu cho phép.”
“Mỗi lần quản lý gửi thư cảnh cáo, tôi lại nhức đầu,” bà Ngọc nói. “Tôi cảm thấy áp lực và lo sợ, không biết phải làm sao.”
Bà Ngọc và người chồng 91 tuổi sống tại khu Kona Kai Mobile Home Park, Santa Ana, được bảy năm. Ngôi nhà của họ từ lâu là chốn bình yên và gắn bó với cộng đồng.
Thế nhưng, vài tháng gần đây, hai ông bà liên tục bị gửi thư cảnh cáo, yêu cầu tuân theo các quy định mới của ban quản lý.
Luật cư trú trong khu mobile home của California (California Civil Code § 798.56) cho phép ban quản lý có quyền trục xuất người sở hữu nhà nếu họ vi phạm nội quy hợp lý được quy định trong hợp đồng thuê đất.
Được xây dựng từ thập niên 1950, Kona Kai Mobile Home Park, là một khu nhà yên tĩnh dành cho người cao niên với 208 căn nhà. Một căn nhà hai phòng ngủ, hai phòng tắm tại đây có giá khoảng $149,000, và tiền thuê đất trung bình là $875 mỗi tháng. Hiện có khoảng 145 gia đình gốc Việt sinh sống trong khu này.
“Chúng tôi thích ngồi trên ghế ngắm hoa để thư giãn tinh thần,” bà Ngọc giải thích. “Nhưng những yêu cầu từ ban quản lý khiến niềm vui đó bị đe dọa.”
Mỗi lần có thư cảnh cáo, hai ông bà phải nhờ người con trai sống ở xa dịch ra tiếng Việt và liên lạc với ban quản lý.
Nguy cơ bị đuổi khiến cặp vợ chồng cao niên vô cùng lo lắng, vì họ hầu như không còn lựa chọn nhà ở giá rẻ nào khác.
Chi phí nhà ở vượt xa thu nhập người cao niên
Đối với người cao niên ở Orange County, khả năng chi trả cho nhà ở đang trở thành thách thức lớn nhất.
Mức thuê trung vị $3,560/tháng tại Orange County là gấp đôi mức trung vị toàn quốc.
Nhiều người lớn tuổi sống bằng thu nhập cố định đang vật lộn để giữ mái nhà. Khoảng 40% cư dân quận hạt là người thuê nhà, và những ai sống bằng trợ cấp hưu trí hay an sinh xã hội càng dễ rơi vào cảnh bấp bênh.
Theo Sở An Sinh Xã Hội Hoa Kỳ (SSA), tính đến Tháng Bảy, tiền trợ cấp hưu trung bình là $2,006.69/tháng – thấp hơn nhiều so với chi phí thuê một căn nhà một phòng ngủ ở địa phương.
Theo Chỉ Số Người Cao Niên (Elder Index) năm 2023, người cao niên có sức khỏe “tốt” tại Orange County cần thu nhập khoảng $38,772/năm để trang trải chi phí cơ bản – cao hơn 30% so với mức trung bình toàn quốc $29,748.
Chiếc ghế đu đưa trên hiên nhà của bà Ngọc Trần trước khi bị dời đi để đáp ứng yêu cầu của ban quản lý khu Kona Kai Mobile Home Park. (Hình: Trà Nhiên/Người Việt)
Orange County là nơi có cộng đồng người Việt lớn nhất Hoa Kỳ, với khoảng 180,000 đến 215,000 người – chiếm khoảng 4.1% dân số toàn quận hạt, theo Khảo Sát Cộng Đồng Hoa Kỳ (ACS) của Cơ Quan Thống Kê Dân Số.
Trong cộng đồng này, nhiều gia đình sống đa thế hệ, cùng chia sẻ chi phí dưới một mái nhà. Rào cản ngôn ngữ khiến việc hiểu hợp đồng thuê nhà, quy định hoặc giấy tờ trục xuất trở nên khó khăn.
Người cao niên gốc Việt đặc biệt chịu gánh nặng chi phí nhà ở cao hơn mức trung bình của quận hạt và thường chọn sống trong mobile home như một trong số ít lựa chọn tạm gọi là phải chăng.
Hiện có 249 khu mobile home khắp Orange County trong đó một số – như Kona Kai – dành riêng cho người cao niên. Các khu này trở thành “phao cứu sinh” cho những người lớn tuổi thu nhập thấp, giúp họ có nơi ở tương đối ổn định trong bối cảnh giá nhà leo thang.
Thế nhưng, ngay cả ở đây, an toàn về nhà ở vẫn rất mong manh.
Bà Thanh Flynn, một cư dân cao niên khác tại Kona Kai, kể rằng bà cũng bị hạch sách tương tự.
“Đó là một kiểu khủng bố tinh thần,” bà Thanh nói. “Tôi đã phải tốn vài ngàn đô la để sơn lại mặt trước căn nhà theo yêu cầu của ban quản lý. Gần đây tôi còn bị bệnh sau khi nhận được thư cảnh cáo mới nhất, trong đó cũng đe dọa ‘hành động pháp lý.’”
Ảnh hưởng sức khỏe từ bất ổn nhà ở
Một báo cáo năm 2022 của California Housing Partnership cho biết cứ ba người cao niên thu nhập thấp ở Orange County thì có một người bị gánh nặng chi phí nhà ở nghiêm trọng. Các nghiên cứu cũng cho thấy việc bị đe dọa trục xuất hoặc bị ép tuân thủ quy định có liên quan đến lo âu, trầm cảm, và cao huyết áp ở người lớn tuổi.
Đối với bà Ngọc và nhiều cư dân cao niên khác, nỗi lo không chỉ là tài chính mà còn là tinh thần. Nỗi sợ mất nhà – hay mất đi khu vườn nhỏ mang lại niềm vui mỗi ngày – khiến họ bất an và ảnh hưởng đến sức khỏe.
Santa Ana là một trong những thành phố đầu tiên ở Orange County thông qua Quy Định Ổn Định Tiền Thuê và Trục Xuất Có Lý Do (Rent Stabilization and Just Cause Eviction Ordinance hoặc Rent ) vào Tháng Mười, 2021.
Quy định này giới hạn mức tăng tiền thuê hằng năm của cư dân mobile home ở mức 3% hoặc 80% của Chỉ Số Giá Tiêu Dùng (CPI), tùy mức nào thấp hơn, đồng thời yêu cầu chủ đất phải chứng minh lý do chính đáng khi trục xuất cư dân.
Tuy nhiên, dù có luật kiểm soát việc tăng giá thuê, cũng không ngăn được chủ đất hoặc ban quản lý dùng các quy định, yêu cầu bảo trì, hay lý do hành chính khác để gây áp lực buộc người thuê rời đi.
Santa Ana là một trong những thành phố đầu tiên ở Orange County thông qua Quy Định Ổn Định Tiền Thuê và Trục Xuất Có Lý Do hồi năm 2021. (Hình minh hoạ: City of Santa Ana)
Khoảng trống chính sách và tiếng nói cộng đồng
Các nhà vận động cho rằng dù Santa Ana đi bước đầu quan trọng với luật kiểm soát tiền thuê, nhưng cơ chế thực thi còn yếu, chưa đủ ngăn chặn tình trạng quấy rối thông qua quy định nội bộ.
Các tổ chức cộng đồng như VietRISE và Liên Minh Người Thuê Nhà Orange County (Orange County Tenants United Coalition) từng ghi nhận nhiều trường hợp chủ đất ở Santa Ana và Westminster dùng thư cảnh cáo, quy định tài sản, hay thông báo tùy tiện để gây áp lực với người nhập cư và người cao niên.
Ông Paul Eakins, phát ngôn viên thành phố Santa Ana, cho biết Qui Định Ổn Định Tiền Thuê và Trục Xuất Có Lý Do của thành phố được ban hành “nhằm giới hạn mức tăng tiền thuê và ngăn chặn việc trục xuất tùy tiện,” để bảo vệ người thuê nhà khỏi bị mất chỗ ở vì những lý do không công bằng.
Ông Eakins cũng viết rằng thành phố đã tham gia một buổi hội thảo phối hợp cùng tổ chức VietRISE tại khu Kona Kai vào Tháng Bảy, nơi họ “gặp gỡ khoảng 35 cư dân và cung cấp cho họ thông tin quan trọng về các điều khoản mà quy định có thể mang lại.”
Ngay cả ở các thành phố có luật kiểm soát tiền thuê như Santa Ana, người cao niên và cư dân nhập cư vẫn dễ bị tổn thương do sự thay đổi quy định, và nguy cơ bị đuổi nhà thường trực.
Khi thành phố phải đối mặt với khủng hoảng nhà ở ngày càng nghiêm trọng, câu chuyện của cư dân Kona Kai cho thấy nhu cầu cấp thiết cần có chính sách bảo vệ không chỉ giá thuê mà còn là sự an toàn, sức khỏe, và nhân phẩm của người dân.
Nếu không có các chính sách mạnh mẽ hơn và đầu tư thêm vào nhà ở giá rẻ dành riêng cho người cao niên, cộng đồng cao niên ở Orange County sẽ tiếp tục đối mặt nguy cơ bị di dời và mất an cư ngay tại vùng đất họ gắn bó hàng chục năm.
“Nếu muốn được ở lại, mình phải làm theo hết yêu cầu, chỉ mong vậy là đủ,” bà Ngọc nói, nhìn vào khoảng trống trên hiên – nơi từng có hai chiếc ghế đu đưa và chiếc bàn nhỏ của bà.
Khi bài báo lên khuôn, ban quản lý Kona Kai Mobile Home Park vẫn chưa phản hồi yêu cầu bình luận của nhật báo Người Việt. [đ.d.]
—
