Phe cứng rắn kêu gọi Israel đáp trả mạnh mẽ và trực diện vào lãnh thổ Iran, nhưng Tel Aviv cũng cần cân nhắc lập trường của Mỹ và nguy cơ xung đột leo thang.
Đánh giá ban đầu của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu về cách hệ thống phòng thủ nước này ngăn chặn đợt tập kích quy mô lớn bằng UAV, tên lửa của Iran cho thấy rõ sự hài lòng.
"Chúng tôi đã đánh chặn chúng. Chúng tôi đã ngăn chặn cuộc tấn công. Cùng nhau, chúng ta sẽ chiến thắng", Thủ tướng Netanyahu viết trên mạng xã hội X ngày 14/4, sau khi Israel và đồng minh bắn hạ 99% trong số hơn 300 tên lửa, UAV của Iran.
Song điều mà lãnh đạo Israel phải đối mặt sau đó được cho phức tạp và thách thức hơn nhiều. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để phản ứng với cuộc tấn công trực diện đầu tiên của Iran vào lãnh thổ Israel mà không đẩy Trung Đông vào xung đột toàn diện.
"Đây là một giai đoạn mới và có thể được coi là cuộc chiến trực tiếp đầu tiên giữa Israel và Iran", Raz Zimmt, chuyên gia về Iran tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel, cho biết. "Cách nó diễn ra tiếp theo có thể làm thay đổi luật chơi giữa hai nước".
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu chủ trì cuộc họp nội các ở Tel Aviv hồi tháng 12/2023. Ảnh: AFP
Nội các chiến tranh Israel, gồm Thủ tướng Netanyahu, Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant và thủ lĩnh đối lập Benny Gantz, tối 14/4 nhóm họp cùng các quan chức an ninh cấp cao để thảo luận về động thái tiếp theo của Tel Aviv. Một quan chức Israel giấu tên cho biết cuộc họp kết thúc sau 3,5 giờ thảo luận mà không thể thống nhất về cách thức đáp trả Iran.
Giới phân tích nhận định Israel gần như chắc chắn sẽ đáp trả vụ tập kích của Iran, nhưng câu hỏi sẽ là thời gian, hình thức và mức độ tiến hành.
Israel và Iran là những kẻ thù không đội trời chung ở Trung Đông, tuy nhiên hai nước trước đây thường tránh đối đầu trực diện, mà chỉ tiến hành các cuộc tấn công thông qua lực lượng ủy nhiệm hoặc đồng minh. Cuộc tập kích của Iran cuối tuần qua đã thay đổi điều đó.
Dù cuộc tấn công đã bị đánh chặn gần như hoàn toàn và gây thiệt hại không đáng kể, động thái của Iran đã "viết lại mối quan hệ" giữa hai nước, theo Stephane Audrand, cố vấn an ninh độc lập ở Pháp.
"Israel có truyền thống đáp trả không khoan nhượng khi quốc gia của họ bị nước khác tấn công", Audrand nói, thêm rằng ông tin Thủ tướng Netanyahu "không thể không phản ứng".
Tamir Hayman, cựu lãnh đạo lực lượng tình báo quân đội Israel và hiện là người đứng đầu Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (INSS), cũng nhận định Israel chắc chắn sẽ đáp trả Iran vào thời điểm nào đó. "Phản ứng của Israel sẽ được tiến hành trên đất Iran", ông dự đoán.
"Nếu Israel tung đòn trả đũa, họ sẽ nhắm mục tiêu vào các địa điểm quân sự, không phải khu vực dân sự và cũng không phải mục tiêu kinh tế", Sima Shine, cựu nhân viên cơ quan tình báo Mossad của Israel và hiện phụ trách chương trình Iran ở INSS, nhận định.
Ông Audrand cũng cho rằng để hạn chế nguy cơ leo thang, Israel sẽ cần phải tự giới hạn chiến dịch đáp trả vào các mục tiêu thông thường như căn cứ quân sự, nơi phóng tên lửa hoặc nhà máy sản xuất máy bay không người lái, tránh tấn công vào các nhà máy hạt nhân của Iran, vốn được Tehran coi là "lằn ranh đỏ".
Trong nỗ lực đáp trả Iran, Thủ tướng Netanyahu sẽ phải tính đến sức ép chính trị trong nước. Ông phải đối mặt với yêu cầu phản ứng mạnh mẽ từ những người theo đường lối cứng rắn trong nội các thời chiến, liên minh được thành lập sau khi Hamas tấn công miền nam đất nước hồi tháng 10/2023.
Itamar Ben-Gvir, bộ trưởng an ninh quốc gia theo chủ nghĩa cực hữu, yêu cầu Israel phát động một cuộc tấn công "nghiền nát" Iran. "Các quan điểm về phản ứng kiềm chế và cân bằng đã chết sau ngày 7/10", ông nói, đề cập tới cuộc tấn công của Hamas khiến hơn 1.100 người thiệt mạng. "Để tạo ra sự răn đe ở Trung Đông, người đứng đầu phải quyết liệt".
Bezalel Smotrich, Bộ trưởng Tài chính Israel, cũng đưa ra yêu cầu tương tự. "Nếu phản ứng của chúng ta gây được tiếng vang cho các thế hệ mai sau trên khắp Trung Đông, chúng tôi sẽ chiến thắng. Nếu do dự, chúng ta sẽ đặt mình và con cháu vào tình thế nguy hiểm hơn", ông nói.
Một số người dân Israel cũng cho rằng Tel Aviv không có lựa chọn nào khác ngoài đáp trả mạnh mẽ.
"Như ở trong tù, nếu bạn là người mới nhập buồng và bị 'ma cũ' bắt nạt, bạn phải đánh lại để gửi thông điệp mạnh mẽ rằng bạn không yếu đuối. Israel cần làm điều tương tự. Nếu không đáp trả, tên lửa sẽ phóng tới như mưa", Daniel, 38 tuổi, làm việc trong lĩnh vực nhà hàng, cho hay.
Vị trí Iran và Israel. Đồ họa: BBC
Tuy nhiên, nếu lựa chọn phản ứng quyết liệt và leo thang tình hình, ông Netanyahu sẽ làm mất lòng một bộ phận chính phủ cùng người dân có quan điểm ôn hòa, cùng các đồng minh thân cận như Mỹ, Anh, Pháp và cộng đồng quốc tế.
Benny Gantz, bộ trưởng trong nội các Israel và chính trị gia đối lập của ông Netanyahu, cũng kêu gọi kiềm chế và nói rằng Israel không nên vội vàng thực hiện cách tiếp cận đơn phương với Iran.
"Với mối đe dọa từ Iran, chúng ta cần xây dựng liên minh khu vực và bắt Iran trả giá theo cách thức, thời điểm phù hợp", ông nói.
Naomi, 26 tuổi ở Jerusalem, tin rằng việc tung đòn trả đũa Iran có thể kéo Israel vào cuộc xung đột lớn hơn, khiến chính phủ khó đạt được mục tiêu ở Gaza và đưa hơn 130 con tin mà Hamas giam giữ trở về.
"Chúng tôi không muốn mọi thứ leo thang hơn bây giờ và hơn nữa là cuộc chiến với Iran. Hiện tại không có gì quan trọng hơn là đưa hơn 130 con tin trở về. Căng thẳng leo thang sẽ khiến mục tiêu này thêm phức tạp", cô nói.
Thủ tướng Netanyahu cũng phải lưu tâm đến sức ép từ bên ngoài, khi các lãnh đạo thế giới và đồng minh Mỹ đã kêu gọi các bên kiềm chế. Tổng thống Mỹ Joe Biden tái khẳng định "cam kết sắt đá" trong đảm bảo an ninh cho Israel, song nhấn mạnh không ủng hộ Tel Aviv tung đòn đáp trả quân sự.
Ông nói sẽ cùng các lãnh đạo phương Tây "phối hợp phản ứng ngoại giao đồng bộ" sau động thái của Iran, ám chỉ Mỹ không xem xét hành động quân sự để đáp trả.
Chuyên gia Zimmt cho biết hai yếu tố buộc Israel phải cân nhắc nhiều nhất là lập trường của Mỹ, cũng như mức độ phản ứng với Iran sẽ ảnh hưởng thế nào tới chiến dịch chống Hamas ở Gaza. Trong khi đó,
Eyal Hulata, cựu lãnh đạo Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, cho rằng các tính toán đáp trả của Tel Aviv sẽ bị ảnh hưởng rất lớn trước phản ứng của các đồng minh, đối tác đã giúp họ đánh chặn nhiều tên lửa, UAV của Iran. "Đêm qua Israel không đơn độc, nhưng tối nay nếu chỉ có một mình thì sao?", Hulata đặt câu hỏi.
Meir Litvak, giám đốc Trung tâm Liên minh Nghiên cứu Iran tại Đại học Tel Aviv, cho biết nguy cơ xảy ra xung đột diện rộng phụ thuộc vào phản ứng của Israel. Ông cảnh báo Israel sẽ không được lợi gì, thậm chí có thể hứng chịu hậu quả thảm họa, nếu kích hoạt cuộc chiến tranh khu vực với Iran trong khi đang tiến hành chiến dịch chống Hamas ở Dải Gaza.
Tamir Hayman dự đoán Israel sẽ trả đũa Iran, nhưng cho rằng nội các của Thủ tướng Netanyahu sẽ không hành động ngay lập tức, mà để đối phương phải "đoán già đoán non" về bước đi tiếp theo của họ, từ đó gia tăng khả năng răn đe.
"Thời gian đứng về phía chúng ta. Chúng ta có thể suy nghĩ, lập kế hoạch và hành động khôn ngoan. Thành công trong nỗ lực phòng thủ và đánh chặn cho phép chúng ta làm vậy", Hayman nói.
Thanh Tâm (Theo AFP, FT, Washington Post)
