Giữa lúc nhiều nước đẩy lùi Covid-19, Nam Mỹ, khu vực chỉ chiếm 5% dân số thế giới, lại ghi nhận 1/4 số người chết vì đại dịch toàn cầu.
Gần một triệu người đã tử vong vì Covid-19 tại 12 quốc gia thuộc Nam Mỹ, trong đó Brazil đã vượt mốc 500.000 vào cuối tuần qua, con số cao thứ hai thế giới sau Mỹ, với tỷ lệ tử vong vì Covid-19 trên đầu người mỗi ngày cao gấp 7 lần so với Ấn Độ, đất nước hứng chịu làn sóng đại dịch thứ hai thảm khốc.
Colombia và Argentina, với tổng cộng 95 triệu dân, ghi nhận số người chết vì Covid-19 mỗi ngày cao gấp ba lần toàn bộ châu Phi. Trong số 10 nước báo cáo tỷ lệ tử vong hàng ngày trên đầu người cao nhất thế giới, 7 quốc gia thuộc Nam Mỹ.
Quốc gia ghi nhận tỷ lệ tử vong hàng ngày vì Covid-19 cao nhất thế giới hiện nay là Paraguay, với số trường hợp tử vong trên đầu người cao gấp 19 lần Mỹ. Tính một cách tổng quát, tỷ lệ tử vong vì Covid-19 trên đầu người của Nam Mỹ cao gấp 8 lần so với mức trung bình thế giới.
"Trong khi số ca nhiễm và tử vong vì Covid-19 đang suy giảm tại Mỹ và những nước khác, Nam Mỹ lại trở thành tâm điểm của đại dịch", Denise Garrett, nhà dịch tễ học có hơn 20 năm kinh nghiệm làm việc tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngửa Dịch bệnh Mỹ (CDC), cho biết.
Một bệnh nhân Covid-19 được nhân viên y tế chăm sóc tại một bệnh viện ở thành phố San Lorenzo, Paraguay, hôm 14/6. Ảnh: AFP.
Một trong những lý do khiến Nam Mỹ chìm trong "hố sâu chết chóc" của Covid-19 được cho là tốc độ tiêm chủng chậm. Tổ chức Y tế Liên Mỹ (PAHO) cho hay dù một số quốc gia như Chile đã đạt tiến bộ nhanh chóng, nhìn chung chưa đến 1/10 người tại khu vực Mỹ Latinh và Caribe được tiêm chủng.
Giám đốc PAHO Carissa Etienne kêu gọi lãnh đạo nhóm các nước phát triển (G7) tăng tốc vận chuyển một tỷ liều vaccine Covid-19, mà họ đã cam kết tài trợ cho những nước đang phát triển tới cuối năm 2022. Nhà Trắng gần đây cũng tuyên bố quyên góp 500 triệu liều vaccine của hãng dược phẩm Pfizer cho 92 quốc gia. Tuy nhiên, chỉ Bolivia và Guyana là những nước Nam Mỹ lọt vào danh sách này.
"Chúng tôi đã chìm trong khủng hoảng suốt nhiều tháng. Nếu không có sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế, việc phục hồi sẽ là một tương lai xa vời", Etienne phát biểu trong một cuộc họp báo tuần trước.
Tại Argentina, nơi tỷ lệ lây nhiễm nCoV tăng hơn 4 lần kể từ tháng 2, Tổng thống Alberto Fernandez hứng chỉ trích vì không đảm bảo đủ vaccine cho người dân. Gần 1/3 dân số nước này đã được tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19, nhưng mới chỉ 8% được tiêm đầy đủ.
"Tôi cảm thấy hoàn toàn bị chính phủ bỏ rơi", Kitty Sanjuas, giáo viên tiếng Anh 73 tuổi ở thủ đô Buenos Aires, cho biết. Bà tiêm liều vaccine đầu tiên từ tháng 4 và đang mòn mỏi chờ liều thứ hai.
Khoảng một nửa số người lao động tại các nước Nam Mỹ phải lăn lộn trong những ngành kinh tế phi chính thức với đồng lương ít ỏi, nên việc giữ họ ở trong nhà trở thành nhiệm vụ gần như bất khả thi trong đại dịch năm ngoái. Do đó, một số quan chức được cho là đã đặt cược vào chiến lược miễn dịch cộng đồng, dẫn kết hậu quả đầy chết chóc.
Victor Zamora, người giữ chức bộ trưởng y tế Peru hồi đầu đại dịch, từng cho biết chính phủ vô cùng chắc chắn sẽ không có làn sóng thứ hai, nên đã gác lại các hợp đồng xây dựng nhà máy mới để sản xuất bình oxy. Cuối cùng, đông đảo bệnh nhân Covid-19 tử vong vì thiếu oxy. "Tính toán sai lầm này của chính phủ là hệ quả từ một đánh giá rằng chúng tôi đã đạt được miễn dịch cộng đồng", Zamora thừa nhận.
Peru tới nay ghi nhận số người chết vì Covid-19 trên đầu người cao nhất thế giới. Quốc gia 32 triệu dân báo cáo tổng cộng hơn 190.000 trường hợp tử vong vì Covid-19, gấp hơn ba lần so với Nam Phi, đất nước dân số đông hơn rất nhiều.
Tại Brazil, khi số ca nhiễm tăng vọt tại thành phố Manaus vào năm ngoái, Tổng thống Jair Bolsonaro cũng khuyến khích giới chức địa phương thử nghiệm chiến lược miễn dịch cộng đồng, kịch liệt phản đối các phương án phong tỏa và biện pháp đeo khẩu trang, đồng thời hạ thấp mức độ nguy hiểm của Covid-19, theo kết quả một cuộc điều tra của quốc hội Brazil.
Giới chuyên gia cho biết những điều này đã dẫn đến sự sụp đổ hệ thống y tế và sinh ra biến chủng Gamma tại Manaus, trước đây được gọi là P.1. Biến chủng nCoV này hiện chiếm hầu hết ca nhiễm mới ở Brazil, được chứng minh có khả năng lây lan cao gấp 2,2 lần so với những phiên bản virus cũ và đang hoành hành khắp Mỹ Latinh. Vùng dịch lớn thứ ba thế giới hiện ghi nhận khoảng 2.000 người chết vì Covid-19 mỗi ngày, với tổng số ca nhiễm gần 18 triệu.
Tại Sao Paulo, thành phố lớn nhất Nam Mỹ, hơn 300.000 người đã không quay lại tiêm liều vaccine Covid-19 thứ hai. Giới chức cho rằng mọi người có thể lo ngại sau khi chịu phản ứng phụ do liều đầu tiên, hoặc đã quên, thậm chí có khả năng nhiễm nCoV trước khi hoàn thành tiêm chủng.
Các nhà dịch tễ học đánh giá đây là một xu hướng đáng lo ngại, đặc biệt khi Brazil và nhiều nước Nam Mỹ phần lớn phụ thuộc vào CoronaVac, vaccine Covid-19 do công ty Trung Quốc Sinovac sản xuất, mà một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ hiệu quả không cao sau liều đầu tiên.
Những thành phố lớn đông đúc tại Nam Mỹ, cùng vấn đề béo phì ngày càng trầm trọng cũng khiến người dân trong khu vực dễ tổn thương hơn trước Covid-19. Theo số liệu của PAHO, khoảng 60% người dân Mỹ Latinh bị thừa cân. Tại Brazil, khoảng 2.000 người dưới 19 tuổi đã chết vì Covid-19, bao gồm 40% trong năm nay.
"Mọi người đều quá lo lắng cho người cao tuổi, đến mức lãng quên thanh niên", Angela Maria Massaneiro, thợ làm bánh 34 tuổi, cho biết. Jenyffer Massaneiro, con gái 14 tuổi của cô, từng phải điều trị trong phòng chăm sóc tích cực sau khi nhiễm nCoV. Bệnh tình của bé gái rất nghiêm trọng với các vấn đề tim mạch và cân nặng hơn 90 kg, nhưng cuối cùng cũng vượt qua.
Victor Costa Junior, trợ lý giám đốc bệnh viện nhi Little Prince tại thành phố Curitiba, phía nam Brazil, giải thích rằng trẻ em ở trong nhà càng lâu vì lệnh phong tỏa thì vấn đề béo phì càng trở nên trầm trọng.
Người dân Mỹ Latinh cũng ngày càng chán ở nhà. Tối 19/6, khi số người chết vì Covid-19 ở Brazil vượt mốc 500.000, những đám đông không đeo khẩu trang đã tụ tập như bình thường tại các quán bar và nhà hàng khắp đất nước.
"Mọi người dường như không biết chuyện gì đang xảy ra", Geci de Souza Junior, giám đốc Bệnh viện Công nhân tại Curitiba, cho biết. Ông tin rằng mọi người sẽ cảnh giác hơn nếu họ thấy rõ những hậu quả khủng khiếp của đại dịch.
"Giá mà mọi người có thể thấy da của bệnh nhân bị thối rữa do những vết loét vì nằm trên giường, sau khi được đặt nội khí quản quá lâu", de Souza Junior nói.
Ánh Ngọc (Theo WSJ)
