Sau sang chấn vùng não, có người trở thành thiên tài âm nhạc, nói được ngôn ngữ khác mà không cần học nhưng cũng có người trở thành sát nhân.
Năm 2012, Derek Amato, 40 tuổi, sống tại Denver, Mỹ, lao xuống một hồ bơi cạn nước và bị đập đầu, sau đó mất thính giác và trí nhớ. Nhưng 3 ngày sau, lần đầu tiên trong đời, anh động đến phím piano, chơi một bản nhạc cổ điển liền 2 giờ, trở thành thiên tài âm nhạc chỉ qua một đêm chấn thương não.
Cùng năm, một phụ nữ ở Plymouth, Mỹ, trải qua cơn đột quỵ và nói được tiếng Trung Quốc. Song không phải cơn đau đầu nào cũng mang lại những phép màu.
Ngày 1/8/1966, Charles Whitman trở thành "Kẻ bắn tỉa trên tháp Texas" khét tiếng lịch sử nước Mỹ. Anh ta giết hai người thân rồi leo lên tòa tháp ở Đại học Texas, nã đạn suốt 96 phút khiến 14 người chết và 31 người bị thương.
Trong quá trình khám nghiệm tử thi, các bác sĩ tìm thấy một khối u ở não. Giới y khoa không cho rằng khối u là nguyên nhân dẫn đến tội ác, nhưng công nhận nó có tác động rất lớn đến thay đổi hành vi và xu hướng bạo lực ở tội phạm.
Bác sĩ chỉ ra khối u trong não "Kẻ bắn tỉa trên tháp Texas", Charles Whitman, tháng 8/1966. Ảnh: The daily Texan
Bị thôi thúc bởi bộ não khác thường của những kẻ tù tội, năm 2018, các giáo sư thần kinh học tại Đại học Vanderbilt, bang Tennessee tiếp tục nghiên cứu nhóm 17 tội phạm bạo lực. Điểm chung của những người này, là đều phạm tội sau khi trải qua những tổn thương não bộ.
Kết quả cho thấy, não của họ đều tổn thương ở các khu vực giống nhau: thùy thái dương trước, vỏ não trước, hạch hạnh nhân, và nhân tích tụ. Nói cách khác, đây là tất cả khu vực não liên quan đến đạo đức, ra quyết định và trừng phạt - những bộ phận quan trọng để giúp người bình thường không phạm tội.
Huw Williams, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tâm lý Thần kinh lâm sàng tại Đại học Exeter, Anh, cho biết, khoảng 70% tù nhân nước này bị tổn thương liên quan các bộ phận não vừa liệt kê. Con số này ở Mỹ dao động ở mức 50-70%.
Tuy nhiên, điều này "không có nghĩa ai bị chấn thương vùng đầu cũng sẽ phạm pháp", nhưng là yếu tố đáng lưu ý, ông nói.
Giáo sư Williams nhận định, chấn thương não thường không dễ hồi phục. Ví dụ, nếu trí nhớ bị tổn thương, bệnh nhân dễ dàng quên những gì họ đã học về cách cư xử, mất khả năng kiềm chế cơn giận. Nếu họ không được phục hồi chức năng đúng cách, rất dễ dẫn đến hành vi phạm tội.
Khối u ở thuỳ trán não thậm chí sẽ nghiêm trọng hơn. Ngoài ví dụ kinh điển về "Tay bắn tỉa trên tháp Texas", năm 1999, New York xuất hiện thêm trường hợp kỳ lạ của bác sĩ sản khoa Allan Zarkin.
Ngày 7/9/1999, bác sĩ này mổ lấy thai cho một bệnh nhân song "ký tên" tên viết tắt của mình "AZ" vào bụng cô. Khi được hỏi về điều đó, bác sĩ nói thấy hưng phấn vì đã hoàn thành ca mổ rất tốt. Trước đó khoảng một năm, vị bác sĩ nổi tiếng hiền lành tận tuỵ này bắt đầu cư xử kỳ lạ tại nơi làm việc. Ông tức giận bất thường, luôn gây hấn với đồng nghiệp.
Sau một cuộc điều tra, các bác sĩ phát hiện Zarkin mắc chứng Pick, mất trí nhớ thùy trán, tương tự như bệnh Alzheimer, khiến khả năng kiềm chế bản thân và cư xử phù hợp với xã hội của ông ta bị gián đoạn nghiêm trọng.
Zarkin hầu toà với cáo buộc Tấn công cấp độ 2, song bệnh lý này góp phần giúp ông ta thoát án tù. Bù lại, Zarkin bị tịch thu giấy phép hành nghề 5 năm và buộc bồi thường 1,75 triệu USD cho sản phụ.
Bác sĩ Allan Zarkin hầu toà tại Manhattan, New York, 14/3/2000. Ảnh: UPI
Trong trường hợp khác, năm 2002, một người cha 40 tuổi tại Virginina bỗng dưng nghiện xem phim đồi truỵ và liên tục gạ gẫm gái mại dâm tại các tiệm massage. Anh ta bị kết tội ấu dâm. Trong thời gian chờ ngồi tù, người này ngất xỉu trong một cơn đau và phải nhập viện.
Các bác sĩ sau đó phát hiện một khối u lớn bằng quả trứng vịt ở thùy bên phải của vỏ não trước trán. Bác sĩ chẩn đoán anh ta mắc chứng ám ảnh tình dục không kiểm soát và lập tức phẫu thuật loại bỏ khối u. Chứng bệnh cũng biến mất. Anh ta sau đó hoàn thành xuất sắc chương trình kiểm tra và được phép về nhà.
Cấu trúc não bộ bẩm sinh của tội phạm cũng có một số khác biệt. Theo nghiên cứu của Đại học Pennsylvania, Mỹ, phần lớn tội phạm có phần hạch hạnh nhân trong bán cầu não nhỏ hơn 18% so với người bình thường. Đây là một phần của não bộ trung gian các cảm giác như sợ hãi và lo lắng, và trong vỏ não trước trán, nơi điều chỉnh các cảm xúc như đồng cảm và tội lỗi.
Nhiều nghiên cứu cho thấy vỏ não trước trán (liên quan quá trình ra quyết định), đạt đến độ trưởng thành hoàn toàn đến đầu những năm 30 tuổi. Não của trẻ em dẻo hơn người lớn, đó là lý do tại sao chúng có khả năng học hỏi nhanh hơn, bắt chước nhanh hơn nhưng lại không đủ độ cứng để đưa ra quyết định chính xác. Điều này giải thích, khi trưởng thành, xu hướng phạm tội của một người cũng giảm dần, suy nghĩ chín chắn hơn.
Hải Thư (Theo NYT, Insider, The Guardian, LiveScience, Medical bag)
