Các nước châu Phi có nhiều tiềm năng trở thành nhà cung cấp khí đốt quan trọng cho EU, khi khối này nỗ lực giảm phụ thuộc năng lượng Nga.
Liên minh châu Âu (EU) đặt mục tiêu giảm 2/3 nguồn cung khí đốt từ Nga vào cuối năm nay, đồng thời thoát phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của nước này từ năm 2030.
Nga sở hữu trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới và cung cấp 40% lượng khí đốt nhập khẩu của châu Âu. Để đoạn tuyệt với khí đốt Nga, EU sẽ phải nỗ lực tìm nguồn cung từ nhiều nơi khác, trong đó châu Phi nổi lên như một "phao cứu sinh" tiềm năng.
Nhân viên tập đoàn Tunisian Sergaz, đang kiểm tra đoạn đường ống khí đốt xuyên Địa Trung Hải của Tunisia do tập đoàn điều hành ở El-Haouaria, Tunisia, ngày 14/4. Ảnh: BBC.
Algeria được cho là bên sẽ hưởng lợi nhiều nhất khi EU thay đổi chính sách năng lượng. Quốc gia Bắc Phi này là nước xuất khẩu khí đốt lớn nhất khu vực, đồng thời sở hữu mạng lưới đường ống khí đốt kết nối với châu Âu.
Tháng trước, Thủ tướng Italy Mario Dragi đã ký thỏa thuận mới với Algeria, tăng nhập khẩu khí đốt từ nước này lên 40%. Đây là thỏa thuận lớn đầu tiên của Italy trong nỗ lực thay thế nguồn cung khí đốt Nga sau khi chiến sự tại Ukraine nổ ra.
"Thỏa thuận với Italy sẽ cho phép Algeria khai thác hạ tầng ống sẵn có và tăng dần khả năng cung cấp khí đốt lên 9 tỷ m3/năm vào năm 2023 và 2024", Pier Paolo Raimondi, chuyên gia năng lượng tại Viện nghiên cứu Các vấn đề Quốc tế (IAI) tại Rome, Italy, cho biết. Tuy nhiên, Raimondi không rõ Algeria có thể tăng sản lượng khai thác khí đốt nhanh tới mức nào để đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn từ châu Âu.
Uwa Osadieye, phó chủ tịch cấp cao tại FBN Quest Merchant Bank, cũng có chung nỗi lo ngại về năng lực khai thác của Algeria, trong bối cảnh quốc gia này thiếu đầu tư vào hạ tầng sản xuất và hứng chịu nhiều bất ổn chính trị ở khu vực.
Tranh chấp biên giới giữa Algeria với Morocco từng khiến đường ống dẫn khí đốt quan trọng từ Algeria tới Tây Ban Nha bị đóng, khiến lượng khí đốt xuất khẩu từ nước này sang châu Âu gần đây giảm mạnh từ 481 triệu m3/năm xuống còn 255 triệu m3/năm.
Bất chấp những lo ngại, thỏa thuận khí đốt với Algeria vẫn được ca ngợi là bước khởi đầu vững chắc cho Italy, quốc gia nhập khẩu khí đốt Nga lớn thứ hai ở châu Âu.
Các bộ trưởng Italy cũng đã tới Angola và Congo-Brazzaville để ký các thỏa thuận khí đốt mới với, đồng thời quan tâm tới các cơ hội mua khí đốt ở Mozambique nhằm chấm dứt phụ thuộc khí đốt Nga vào giữa năm 2023.
Trong khi đó, Nigeria LNG, nhà sản xuất khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) ở Tây Phi, cũng nhận nhiều yêu cầu cung cấp khí đốt từ các quốc gia châu Âu kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra. Tuy nhiên, tập đoàn này hiện chỉ có thể đáp ứng được các hợp đồng đã ký với Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Pháp, theo các nguồn tin giấu tên.
"Nigeria LNG vẫn có cơ hội gia tăng sản xuất, bởi họ hiện chỉ sử dụng 72% công suất nhà máy", nguồn tin cho biết. "Nhưng thách thức lớn nhất với họ hiện nay là có thể tiếp cận được nguồn cung khí đốt tự nhiên để sản xuất thành LNG".
Nigeria LNG đối mặt với tình trạng các mỏ khí đốt ngày càng suy giảm nguồn dự trữ và thiếu đầu tư cho hạ tầng sản xuất, song vấn đề này có thể được cải thiện trong vòng 6-18 tháng.
Nhà máy sản xuất khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nigeria tại đảo Bonny, ngoài khơi Nigeria. Ảnh: Nigeria LNG.
Theo Andy Odeh, tổng giám đốc Quan hệ Đối ngoại và Phát triển Bền vững của Nigeria LNG, họ đang thảo luận với các nhà cung cấp khí đốt tự nhiên để giải quyết khúc mắc và hy vọng tăng sản lượng từ "cuối năm nay".
Train 7, dự án LNG mới của tập đoàn, đặt mục tiêu tăng công suất thêm 35% vào năm 2025, từ công suất hiện tại là 22 triệu tấn/năm. Nigeria LNG cũng đang tiến hành nghiên cứu về tính khả thi cho Train 8, dự án bổ sung nhằm tăng nguồn cung khí đốt.
Nigeria cũng đóng vai trò quan trọng trong dự án Đường ống khí đốt xuyên Sahara. Đường ống này dài 4.400 km từ Nigeria đến Niger và Algeria, kết nối với mạng lưới chuyển khí đốt tới châu Âu. Đường ống khí đốt xuyên Sahara được khởi động từ những năm 1970, song bị đình trệ do các mối đe dọa an ninh, lo ngại tác động môi trường và thiếu kinh phí.
Hồi giữa tháng 2, ba nước Niger, Algeria và Nigeria đã ký thỏa thuận khôi phục dự án này với kỳ vọng chuyển 30 tỷ m3 LNG tới châu Âu mỗi năm, trong khi các đường ống Nord Stream và Nord Stream 2 của Nga cung cấp tổng cộng 110 tỷ m3 LNG mỗi năm cho châu Âu.
Đường ống dẫn khí đốt Nigeria - Morocco (MNGP), một dự án khác kết nối các cơ sở hạ tầng ở Tây Phi với Morocco đến châu Âu, cũng đang thu hút sự chú ý, theo Kayode Thomas, lãnh đạo Bell Oil & Gas có trụ sở tại Nigeria.
Dự án đường ống ngoài khơi dài 5.660 km này trị giá khoảng 25 tỷ USD, kết nối 13 quốc gia Tây và Bắc Phi và sẽ được hoàn thành theo từng giai đoạn trong vòng 25 năm.
Dự án Đường ống dẫn khí đốt Nigeria - Morocco (MNGP). Đồ họa: Africa Report.
Nhà kinh tế năng lượng Carole Nakhle nhận định các quốc gia châu Phi khác như Tanzania và Mozambique cũng có thể hưởng lợi khi châu Âu để mắt tới nguồn cung khí đốt từ châu lục này.
"Tiềm năng của châu Phi là rất lớn, nhưng nguồn cung trong ngắn hạn sẽ rất hạn chế do các dự án khí đốt cần nhiều thời gian để thực hiện", bà cho biết. "Về trung và dài hạn, nhiều nguồn lực sẽ được đầu tư cho châu Phi trong nỗ lực tăng dòng chảy khí đốt đến châu Âu".
Tiến sĩ Mamdouh G. Salameh tại Trường Kinh doanh châu Âu ESCP ở London Anh, cho rằng chuyển hướng sang châu Phi để đa dạng hóa nguồn cung khí đốt của EU là nỗ lực hợp lý, do châu lục này có tài nguyên năng lượng dồi dào. Tuy nhiên, EU sẽ phải đầu tư nhiều thời gian và tiền của để khắc phục cơ sở hạ tầng yếu kém, cũng như vượt qua những trở ngại về an ninh và bất ổn ở khu vực.
"Nỗ lực của châu Âu nhằm đa dạng hóa nhu cầu khí đốt và thoát phụ thuộc năng lượng Nga là rất khó khăn, nhưng EU đang nắm lấy chiếc phao cứu sinh cuối cùng", tiến sĩ Salameh nói. "EU có thể dần dần giảm phụ thuộc khí đốt Nga trong 10-15 năm, sau đó châu Phi có thể trở thành nguồn cung thay thế tiềm năng".
Đức Trung (Theo BBC, Sputnik)
