Ngoại trưởng Litva kêu gọi thành lập liên minh hải quân dỡ phong tỏa của Nga ở Biển Đen để Ukraine có thể xuất khẩu ngũ cốc qua cảng.
"Thời gian còn rất ít. Ukraine sắp đến mùa thu hoạch mới mà không còn cách hiệu quả nào khác để xuất khẩu ngũ cốc ngoại trừ thông qua cảng Odessa ở Biển Đen", Ngoại trưởng Litva Gabrielius Landsbergis hôm 23/5 nói với người đồng cấp Anh Liz Truss khi đề xuất kế hoạch trên.
Theo đề xuất của Landsbergis, một đội tàu chiến không do NATO điều hành có thể bảo vệ các tàu chở ngũ cốc từ cảng Odessa di chuyển trên Biển Đen, băng qua các chiến hạm Nga. Theo ông, các nước khác bị ảnh hưởng từ tình trạng thiếu hụt ngũ cốc như Ai Cập cũng có thể tham gia nhiệm vụ bảo vệ tàu hàng.
Tuyên bố được Ngoại trưởng Litva đưa ra trong bối cảnh 20 triệu tấn lương thực đang mắc kẹt ở Ukraine do hệ thống cảng biển bị hải quân Nga phong tỏa, đe dọa an ninh lương thực toàn cầu.
Theo Landsbergis, NATO với tư cách là một liên minh quân sự không nên tham gia kế hoạch này.
"Đây sẽ là sứ mệnh nhân đạo phi quân sự và không thể so sánh với vùng cấm bay. Trong nỗ lực này, các tàu chiến sẽ chỉ được điều động để đảm bảo tàu chở ngũ cốc rời Odessa an toàn", Ngoại trưởng Litva cho biết. "Chúng tôi sẽ cần các nước bị ảnh hưởng ủng hộ, cũng như các quốc gia sẵn sàng và có sức mạnh hải quân đáng kể để bảo vệ hành lang hàng hải dự kiến".
Một cánh đồng lúa mạch gần thủ đô Kiev, Ukraine năm 2016. Ảnh: Reuters.
Landsbergis cho biết chính phủ Anh "quan tâm và hỗ trợ Ukraine theo mọi cách có thể" và London "có khả năng sẽ tham gia kế hoạch hộ tống tàu chở ngũ cốc". Tuy nhiên, các nguồn tin tại Bộ Ngoại giao Anh cho hay những cuộc thảo luận hiện nay "chưa đi xa đến mức triển khai tàu chiến" để dỡ phong tỏa cảng Odessa.
"Chúng tôi sẽ phối hợp với các đối tác quốc tế để tìm cách nối lại xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine", một phát ngôn viên chính phủ Anh cho hay. "Nhưng Anh hiện chưa có kế hoạch triển khai tàu chiến tới Biển Đen".
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đã cảnh báo về "một cơn bão đói" trên thế giới nếu ngũ cốc Ukraine không được xuất khẩu. Nga và Ukraine cung cấp khoảng 30% nhu cầu lúa mỳ toàn cầu. Giá lương thực tăng vọt cũng đẩy lạm phát ở Ai Cập lên mức cao nhất kể từ giữa năm 2019. Nếu "yết hầu" Ukraine được khơi thông, áp lực lên thị trường lương thực toàn cầu có thể giảm bớt rất nhiều.
Andrei Stavnitser, chủ sở hữu tập đoàn cảng biển, vận tải biển tư nhân TranslnvestService (TIS), cho biết các silo chứa ngũ cốc tại Ukraine hầu như đã đầy, không đủ chỗ chứa cho vụ mùa năm nay. "Nếu không được trữ vào kho, ngũ cốc trên đồng sẽ thối rữa. Dỡ phong tỏa cảng Odessa cũng quan trọng như cung cấp vũ khí cho Ukraine vậy", ông nhận định.
"Đây mới chỉ là khởi đầu, điều tồi tệ nhất sẽ xảy ra trong vòng 5-7 tuần nữa, khi đến vụ thu hoạch đầu tiên trong năm. Người dân Bắc Phi, Trung Đông và châu Á có thể phải trả rất nhiều tiền cho các mặt hàng lương thực như ngô hay lúa mỳ", ông Landsbergis cho biết, nói thêm rằng Ukraine cần xuất khẩu 80 triệu tấn lúa mỳ trong năm nay.
Khu vực Biển Đen và eo biển Bosphorus. Đồ họa: Washington Post.
Litva, một trong những đồng minh thân cận nhất của Ukraine ở khu vực phía tây, đã xem xét kỹ lưỡng các phương án khơi thông lương thực nước này trong nhiều tuần qua. Theo Ngoại trưởng Landsbergis, các lựa chọn thay thế như sử dụng đường sắt di chuyển qua Belarus hay đường bộ tới các cảng biển Baltic thuộc Ba Lan và Litva đều có những hạn chế nghiêm trọng.
Kế hoạch của Ngoại trưởng Liva sẽ đòi hỏi lực lượng hộ tống tham gia rà phá thủy lôi tại khu vực Biển Đen, nhằm đảm bảo một hành lang hàng hải an toàn, cũng như cần Thổ Nhĩ Kỳ cho phép tàu chiến các nước đi qua eo biển Bosphorus, cửa ngõ vào Biển Đen.
Ukraine cũng đã rải nhiều thủy lôi trên biển để ngăn Nga tấn công đổ bộ. Chính quyền Odessa đã đóng cửa các bãi biển và bố trí nhiều trạm kiểm soát ven biển, trong khi phía Nga cũng tăng cường rải thủy lôi.
Hoạt động rải thủy lôi này đã khiến khoảng 80 tàu nước ngoài mắc kẹt trong vùng biển Ukraine và cản trở bất cứ hoạt động vận chuyển lương thực nào bằng đường biển. "Rải thủy lôi rất đơn giản, còn tháo gỡ chúng phức tạp hơn rất nhiều", một nhà ngoại giao phương Tây giấu tên cho biết.
Đức Trung (Theo Guardian)
