Chiến dịch phản công của Ukraine tiến triển chậm sau vài tuần, nhưng giới quan sát lẫn đồng minh cho rằng Kiev chưa tung ra hết nguồn lực.
Sau hơn hai tuần từ khi thông báo chiến dịch phản công bắt đầu, quân đội Ukraine đã giành lại 8 làng ở mặt trận phía nam với tổng diện tích khoảng 113 km2, theo Thứ trưởng Quốc phòng Hanna Maliar. Tại mặt trận Donetsk ở phía đông, lữ đoàn bộ binh 68 Ukraine từ thị trấn Velyka Novosilka đã tiến quân thêm được vài km hướng về thành phố Mariupol, cách đó khoảng 120 km.
Các lãnh đạo Ukraine cũng như quan chức phương Tây thừa nhận những bước tiến này là chậm chạp và chưa đáp ứng kỳ vọng về một chiến dịch phản công quy mô lớn, trong khi tổn thất mà Kiev hứng chịu được cho là quá lớn. Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố Ukraine đã mất hơn 13.000 quân và số lượng đáng kể vũ khí kể từ khi mở chiến dịch phản công.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), trụ sở ở Washington, cho rằng Kiev nên ngừng phản công trong thời gian ngắn để đánh giá lại chiến thuật sau khi đã hiểu rõ hơn về bố phòng quân sự Nga, điểm yếu và điểm mạnh của mình trong những trận đánh mở màn.
Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Maliar ngày 20/6 thừa nhận phòng tuyến mà quân đội Nga xây dựng hơn một năm qua, dọc theo chiến tuyến dài hơn 1.200 km, rất khó xuyên phá. Bà nhận định "đối phương đang dùng toàn bộ lực lượng để chặn đứng cuộc phản công", với nhiều đơn vị thiện chiến nhất từ Kherson đã được tái bố trí tới mặt trận Donetsk và Zaporizhzhia.
Tuy nhiên, Maliar nhấn mạnh chiến dịch phản công bao gồm nhiều mục tiêu và quân đội đang triển khai đồng loạt các mũi đánh. "Hành động của đối phương vẫn nằm trong dự đoán. Trận đánh lớn nhất rồi sẽ xảy ra", Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine nói.
Quân nhân Ukraine huấn luyện với với xe tăng Leopard 2 do Đức sản xuất, tại thao trường không được tiết lộ địa điểm, vào ngày 14/5. Ảnh: Global Images Ukraine
Giới quan sát cũng nhận định Ukraine chưa tung hết nguồn lực trong giai đoạn đầu của chiến dịch phản công. ISW tuần này đánh giá phần lớn các lữ đoàn chủ lực của Ukraine chưa tham chiến và Kiev cũng chưa cho thấy mũi phản công chủ lực sẽ nhắm vào khu vực nào trên chiến tuyến.
Trước khi phát động phản công, quân đội Ukraine đã thành lập thêm 12 lữ đoàn tinh nhuệ, biên chế các binh sĩ được phương Tây hỗ trợ huấn luyện và trang bị vũ khí. Quan chức Ukraine cho biết họ mới tung ra hai lữ đoàn trong số này, nhưng không tiết lộ các đơn vị còn lại đang thực hiện nhiệm vụ gì và bố trí ở đâu. Một số chuyên gia ước tính Ukraine mới sử dụng khoảng 1/4 lực lượng chủ lực trong giai đoạn đầu của chiến dịch phản công.
Tổng thống Czech Petr Pavel, người từng giữ chức Chủ tịch Ủy ban Quân sự NATO, đánh giá Ukraine chưa bước vào giai đoạn phản công tổng lực. Ông cho rằng những trận đánh mở màn được tiến hành rải rác dọc theo chiến tuyến có thể là "bước khởi đầu chừng mực" của quân đội Ukraine.
Người phát ngôn Lầu Năm Góc Sabrina Singh khẳng định quân đội Ukraine "có đủ nguồn lực lẫn khả năng tác chiến để giành thắng lợi". Washington kêu gọi đồng minh kiên nhẫn vì Kiev cần thời gian để xuyên phá phòng tuyến đối phương, khi mỗi ngày đều diễn ra những trận đánh khốc liệt không khác gì Bakhmut.
"Chúng tôi tin rằng Ukraine đã được hỗ trợ những vũ khí và phương tiện họ yêu cầu cho giai đoạn chiến sự hiện nay. Cuộc chiến còn gian nan. Phía Nga sẽ điều chỉnh chiến thuật nhưng Ukraine cũng thích ứng nhanh", Singh nói.
Mick Ryan, cựu thiếu tướng quân đội Australia và hiện là chuyên gia quân sự cho Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS) của Mỹ, đánh giá Ukraine tổ chức phản công trên diện rộng trong giai đoạn đầu nhằm gây bối rối cho các chỉ huy quân đội Nga.
Trong khi Moskva chưa thể xác định vị trí mũi đánh chủ lực đối phương, Kiev càng có thêm cơ hội bảo vệ bí mật hành quân, đồng thời có nhiều phương án tung hỏa mù khác nhau. Nếu Ukraine tập trung phần lớn lực lượng vào một khu vực trên tiền tuyến, họ cũng có nguy cơ rơi vào thế "hở sườn" và bị đối phương phản kích, đánh mất lãnh thổ vừa tái kiểm soát.
"Tác chiến trên diện rộng cho phép Ukraine phản ứng hiệu quả hơn khi thời cơ xuất hiện. Nếu tập trung quá nhiều lực lượng vào một mũi, họ không chỉ gặp nhiều nguy hiểm hơn trong môi trường chiến tranh hiện đại, mà còn thiếu linh động và khó kịp thời khai thác sai lầm của đối phương", Ryan bình luận.
Nick Paton Walsh, nhà phân tích của CNN tại London, cho rằng nếu duy trì chiến thuật tiến quân thăm dò đủ lâu, Ukraine sẽ tạo ra những "kẽ nứt" trong mạng lưới phòng thủ đối phương để tập trung khai thác.
Cách Nga di chuyển lực lượng đối phó những mũi phản công của Ukraine vài tuần qua có thể làm lộ thông tin giá trị về mức độ sẵn sàng tác chiến của từng khu vực dọc theo chiến tuyến dài hơn 1.200 km, cho thấy nơi nào là ưu tiên chiến lược đối với Moskva hay thách thức hậu cần ở các đơn vị tiền phương. Ukraine còn hưởng lợi không nhỏ từ mạng lưới tình báo và vệ tinh do thám phương Tây, tăng cơ hội phát hiện điểm yếu xuất hiện trong phòng tuyến Nga.
Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: WP
Quân đội Ukraine đang đạt tiến triển đáng chú ý ở khu vực phía tây Zaporizhzhia. Mũi đánh ở đây đã vấp kháng cự quyết liệt từ các đơn vị Nga phòng thủ với lợi thế vượt trội về sức mạnh không quân và pháo binh, song quân Ukraine vẫn tiến được đến Pyatykhatky và dường như đang hướng về thành phố Melitopol đang do Nga kiểm soát.
"Mũi đánh này có lợi hơn cho Ukraine vì nằm gần thành phố Zaporizhzhia, do đó có điều kiện tiếp tế hậu cần, đặt quân đội Ukraine vào vị trí thuận lợi hơn để đe dọa bán đảo Crimea. Nhưng nếu muốn đạt được bước tiến đáng kể, họ phải trông chờ khả năng phòng tuyến Nga bị xuyên thủng một phần", Walsh nhận định.
Giới lãnh đạo tại Kiev dường như dành nhiều sự quan tâm hơn cho mặt trận phía nam, đặc biệt là khả năng chia cắt hành lang trên bộ nối bán đảo Crimea với vùng Donbass và các tỉnh phía tây nước Nga. Kịch bản này sẽ đặt Moskva trước hai lựa chọn khó khăn: để cho bán đảo Crimea bị bao vây và lực lượng đồn trú chịu tập kích từ phía bắc, hoặc rút quân và "đóng băng" xung đột để giảm thiệt hại.
"Moskva sẽ không bao giờ chấp nhận phương án thứ hai, do đó Crimea có thể chịu cảnh bị bao vây khi mùa đông đến và Kiev sẽ đẩy lực lượng Nga trở về ranh giới năm 2014-2015 hoặc phải lùi sâu hơn nữa", Walsh dự báo.
Mirk Ryan cho rằng Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov đang chủ động tìm cách ngăn kịch bản Crimea bị bao vây, thay vì chấp nhận phòng thủ bị động trên mọi mặt trận. Dù nguồn lực đã bị bào mòn sau hơn một năm chiến sự, các đơn vị Nga đã tổ chức các mũi đánh ở Donetsk, Avdiivka, Bakhmut và Siverskyi Donets khi có cơ hội. Đây là phương án phức tạp hơn vì Nga cần tập hợp lực lượng tác chiến và hỗ trợ trong bối cảnh đang phải căng mình phòng thủ trên toàn mặt trận.
"Những trận đánh này cho thấy ông Gerasimov thật sự lo ngại viễn cảnh Ukraine tạo được đà tiến công đáng kể ở mặt trận phía nam, tái kiểm soát nhiều lãnh thổ và đe dọa bán đảo Crimea. Ông ấy rất muốn kéo lực lượng Ukraine sang phía đông và tái lập tình trạng chiến sự giằng co nhằm bào mòn sinh lực đối phương", Ryan nhận định.
Thanh Danh (Theo CNN, Pravda, Newsweek)
