Nga xây dựng phòng tuyến kiên cố ở Ukraine, nhưng giới quan sát tin hệ thống này có những lỗ hổng mà Ukraine có thể khoét sâu để giành lợi thế.
Một tháng kể từ khi bắt đầu chiến dịch phản công, lực lượng Ukraine đã tung nhiều đợt tiến công thăm dò hệ thống phòng thủ Nga ở Bakhmut, Donetsk và Zaporizhzhia, nhưng chưa có những trận đánh tái chiếm lãnh thổ chóng vánh như hồi cuối năm ngoái.
Không ít người bày tỏ lo ngại rằng cuộc phản công của Ukraine diễn ra quá chậm chạp. CNN ngày 22/6 dẫn lời các quan chức phương Tây nói rằng chiến dịch phản công của Ukraine "không như kỳ vọng trên mọi mặt trận".
Tuy nhiên, theo Mick Ryan, chiến lược gia và là tướng quân đội Australia về hưu, dù tốc độ không như kỳ vọng, chiến dịch phản công của Kiev có lẽ "vẫn diễn ra gần như những gì các chỉ huy cấp cao Ukraine mong muốn".
Tướng Ryan cho rằng người Ukraine hiểu rõ quân đội Nga hơn bất kỳ ai. Các lãnh đạo cấp cao của họ từng học tại trường quân sự Nga và có kiến thức sâu rộng về học thuyết tấn công lẫn phòng thủ của Nga.
"Do đó, Ukraine sẽ nhận định rằng dù vững chắc đến đâu, phòng tuyến Nga vẫn có những lỗ hổng mà họ có thể khai thác", Ryan nói.
Binh sĩ Ukraine vận hành pháo tự hành Panzerhaubitze 2000 ở Donetsk hôm 15/6. Ảnh: AFP
Đầu tiên là lỗ hổng về quân số. Nga bắt đầu xây dựng phòng tuyến ở miền đông và miền nam Ukraine từ cuối năm ngoái, khi tướng Sergey Surovikin còn nắm quyền tổng chỉ huy chiến dịch. Lực lượng Nga dự định bảo vệ phòng tuyến này bằng hơn 300.000 quân dự bị được huy động từ lệnh động viên một phần cuối năm ngoái.
Song Nga đã chịu thương vong lớn trong những trận đánh sau đó. Hồi tháng 5, người phát ngôn Nhà Trắng nói rằng Nga tổn thất khoảng 100.000 lính kể từ đầu năm nay.
Hậu cần cũng là một vấn đề với quân Nga, theo Ryan. Cuối năm ngoái, nhiều thông tin về tình trạng thiếu đạn dược của lực lượng Nga nổi lên. Do đó, lực lượng Ukraine đã liên tục nhắm mục tiêu vào các kho đạn của Nga trước thềm cuộc phản công.
Trong phiên điều trần trước quốc hội ngày 4/7, đô đốc Tony Radakin, tư lệnh lực lượng vũ trang Anh, cho hay Nga năm ngoái bắn 10 triệu quả đạn pháo, song họ chỉ có thể sản xuất nhiều nhất một triệu quả mỗi năm. Nga cũng mất 2.500 xe tăng và chỉ có thể sản xuất tối đa 200 chiếc mỗi năm.
Radakin nhận định lực lượng Nga đã mất gần nửa năng lực tác chiến và "đang yếu đến mức không đủ sức phát động các đợt phản công".
Lỗ hổng thứ ba của lực lượng Nga là chiến thuật phòng thủ. Phòng tuyến của Nga hiện nay được xây dựng dựa trên chiến thuật "phòng thủ theo tuyến" của tướng Surovikin, người sau đó đã mất chức tổng chỉ huy chiến dịch và chưa xuất hiện trước công chúng kể từ sau cuộc nổi loạn của Wagner.
Theo Ryan, học thuyết này của tướng Surovikin áp dụng chiến thuật phòng thủ từ xa, đồng nghĩa Nga triển khai lượng lớn lực lượng chiến đấu ra phía trước hệ thống hầm hào, công sự chính để chủ động chặn đánh quân Ukraine tiến công.
"Tuy nhiên, đây là chiến thuật tiềm ẩn nhiều rủi ro, bởi nếu họ bố trí quá nhiều quân ra phía trước theo cách này, phòng tuyến phía sau sẽ mỏng hơn. Nếu Ukraine đột phá qua được tuyến đầu tiên, họ sẽ nhanh chóng nhận ra các tuyến phía sau kém vững chắc hơn nhiều", Ryan nói.
Sau cuộc nổi loạn của Wagner tháng trước, lỗ hổng về thiếu gắn kết cũng xuất hiện trong nội bộ quân đội Nga. Wagner được cho là lực lượng chiến đấu hiệu quả ở Ukraine, nhưng giờ họ khó có khả năng tiếp tục vai trò trên chiến trường như trước, theo giới quan sát.
Quân đội Nga gần đây đã thông báo tước vũ khí hạng nặng của Wagner và các tay súng trung thành với ông trùm Yevgeny Prigozhin nhiều khả năng cũng sẽ tới Belarus. Điều này đồng nghĩa Wagner sẽ không tham gia vào bất cứ nỗ lực phòng thủ hay tiến công nào của Nga trong tương lai.
"Việc thiếu lực lượng Wagner có thể tạo ra khoảng trống về kinh nghiệm và hiệu quả chiến đấu ở tiền tuyến mà Nga khó có thể lấp đầy", Jen Kirby, nhà phân tích của Vox, nhận định.
Những lỗ hổng này có thể khiến phòng tuyến Nga nhanh chóng suy yếu khi Ukraine tìm ra chiến thuật công kích hợp lý. Theo Ryan, để khai thác tối đa những điểm yếu đó, quân đội Ukraine cần vạch ra chiến thuật phù hợp với thực tế tình hình.
Đầu tiên là tăng cường khả năng sống sót của lực lượng Ukraine, khi không có ưu thế trên không, bằng cách không tập trung lượng lớn binh sĩ trong một khu vực nhỏ. Phân tán lực lượng là chiến thuật rất quan trọng trong cuộc chiến mà lực lượng Nga được cho là có ưu thế vượt trội về hỏa lực pháo binh và không quân.
"Người Ukraine sẽ xem đây là cách tiếp cận hiệu quả, giúp họ duy trì sức mạnh chiến đấu tốt nhất có thể trong khi thực hiện các hoạt động quy mô nhỏ để thu thập thông tin tình báo cho các mục tiêu lớn hơn", Ryan cho hay.
Bằng cách chia lực lượng phản công thành từng phân đội nhỏ tấn công ở nhiều điểm cùng lúc, Ukraine có thể khiến các chỉ huy quân đội Nga bối rối và khó nắm bắt mũi tiến công chính của họ là ở đâu. Điều đó buộc người Nga cũng phải dàn mỏng lực lượng phòng thủ trên tiền tuyến dài hơn 1.000 km.
"Ukraine chỉ cần chọc thủng một điểm trên phòng tuyến cũng có thể gây ra tác động dây chuyền với các điểm phòng thủ khác của Nga", Ryan cho hay.
Khi lực lượng đối phương bị dàn mỏng và thiếu khả năng chi viện cho nhau, quân Ukraine có thể chia cắt đối phương và giành lợi thế.
Một số chuyên gia phương Tây tỏ ra thận trọng về triển vọng cuộc phản công của Ukraine. "Chiến thuật phòng thủ nhiều lớp mà người Nga đã chuẩn bị vài tháng qua sẽ khiến lực lượng Ukraine gặp rất nhiều khó khăn", Steve Ganyard, đại tá thủy quân lục chiến Mỹ về hưu, cảnh báo.
Các mũi phản công thăm dò (màu xanh) của Ukraine dọc chiến tuyến với Nga. Đồ họa: WSJ
Ryan cho rằng lực lượng Ukraine đang tăng dần áp lực với quân Nga trên tiền tuyến, không ngừng tìm kiếm những vị trí tốt nhất để đột phá phòng tuyến Surovikin. Để thực hiện chiến thuật này, lực lượng Ukraine phải chấp nhận rủi ro từ các cuộc giao tranh trực diện hay rơi vào bẫy mìn của Nga, khiến họ hứng chịu tổn thất lớn về người và khí tài.
Dù các trận phản công quy mô nhỏ của Ukraine đối mặt nhiều khó khăn, chiến lược gia này đánh giá họ đang gây ra nhiều rắc rối cho quân Nga. "Nhiều người ở phương Tây băn khoăn về tiến triển chậm chạp trong chiến dịch phản công của Ukraine, nhưng thực tế là với những trận đánh như thế này, họ cần kiên nhẫn", ông nói.
Thanh Tâm (Theo NEWS, ABCNews, Vox)
