Khi tiếng nổ vang lên và đạn bay qua nhà Tamir Erez ở Mefalsim gần biên giới Dải Gaza, ông liên tục tự hỏi "quân đội Israel đang ở đâu?".
Ngày 7/10 bắt đầu với còi báo động không kích từ sáng sớm, điều Tamir Erez đã nhiều lần chứng kiến khi sống tại thị trấn Mefalsim gần Dải Gaza, nơi lực lượng Hamas thường phóng rocket vào lãnh thổ Israel.
Nhưng lần này, mọi thứ diễn ra hoàn toàn khác. Khoảng 4.000 quả rocket đã được Hamas ồ ạt phóng ra để gây quá tải hệ thống phòng không Vòm Sắt của Israel. Trong lúc những quả rocket gầm rít trên bầu trời, các tay súng Hamas áp sát hàng rào biên giới, bắt đầu một trong những trận tấn công đáng sợ nhất vào lãnh thổ Israel trong hơn 7 thập kỷ qua.
Tamir Erez sau đó cùng các con chạy khỏi thị trấn. Họ luôn cúi đầu để tránh nhìn những thi thể người Israel nằm rải rác trên đường.
Rocket phóng từ Dải Gaza vào Israel ngày 7/10. Ảnh: AFP
Dù Israel không xa lạ với những cuộc tấn công, sự kiện ngày 7/10 là điều chưa từng thấy. Quân đội Israel đã hoàn toàn mất cảnh giác và không thể bảo vệ biên giới của mình, dù quốc gia này nhiều thập kỷ qua được xem là cường quốc công nghệ đáng tự hào, với lực lượng vũ trang ấn tượng cùng cơ quan tình báo hàng đầu thế giới.
"Toàn bộ hệ thống đã thất bại. Hệ thống quốc phòng rõ ràng đã không thể cung cấp sự bảo vệ cần thiết cho dân thường Israel", Jonathan Conricus, cựu phát ngôn viên quốc tế của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), nói. "Đây giống như trận Trân Châu Cảng đối với Israel".
IDF liên tục né tránh câu hỏi liệu cuộc tấn công ngày 7/10 có phải là thất bại tình báo hay không. Phát ngôn viên quân đội Richard Hecht nói rằng Israel đang tập trung cho cuộc chiến hiện tại với Hamas và bảo vệ mạng sống của người dân.
"Đây rõ ràng là một chiến dịch đã được lên kế hoạch rất tỉ mỉ của Hamas, không phải hành động bộc phát. Thật đáng ngạc nhiên khi nó không bị Israel và các đối tác an ninh của họ phát hiện. Thật khó tưởng tượng được một thất bại an ninh như vậy trong lịch sử Israel", Brian Katulis, phó chủ tịch chính sách tại Viện Trung Đông ở Washington, Mỹ, nói.
Kể từ khi rút quân khỏi Dải Gaza năm 2005, Israel đã chi hàng tỷ USD để bảo vệ biên giới trước nguy cơ bị tấn công. Vòm Sắt, hệ thống phòng thủ tên lửa hiệu quả được xây dựng với hỗ trợ của Mỹ, giúp Israel ngăn chặn các cuộc tập kích bằng rocket. Tel Aviv cũng đã chi hàng trăm triệu USD để xây dựng hàng rào biên giới thông minh, với các cảm biến và tường ngầm hoàn thành vào cuối năm 2021 để ngăn các hoạt động xâm nhập.
Các hệ thống này giúp Israel có thể đánh chặn bất kỳ vũ khí nào khai hỏa từ Dải Gaza và ngăn các tay súng tìm cách vượt biên từ trên không hoặc đào đường hầm dưới lòng đất.
Giới lãnh đạo an ninh Israel đã xem nhẹ mối đe dọa từ Hamas trong những tháng gần đây, khi nhóm này phản đối các kế hoạch tấn công do nhóm đồng minh Hồi giáo Islamic Jihad ở Dải Gaza khởi xướng. Điều đó mang tới cảm giác rằng Tel Aviv, với hệ thống Vòm Sắt, đã khiến mối đe dọa từ rocket tầm ngắn từ Dải Gaza trở nên kém hiệu quả.
Tháng trước, quân đội Israel tự tin mô tả Dải Gaza đang trong tình trạng "ổn định", cho rằng những mối nguy hiểm từ các chiến binh Hamas phần lớn được kiểm soát.
Hệ thống Iron Dome (trái) khai hỏa đánh chặn rocket của Hamas nhằm vào thành phố Ashkelon hôm 8/10. Ảnh: Reuters
Đánh giá tình báo gần đây của Israel về Hamas chỉ ra nhóm chiến binh Hồi giáo đã chuyển trọng tâm sang Bờ Tây và đang tìm cách tránh phát động các cuộc tấn công lớn từ Dải Gaza để tránh hứng trừng phạt quân sự từ Tel Aviv.
Ở nhiều khía cạnh, cuộc tấn công bất ngờ ngày 7/10 là chiến dịch công nghệ thấp, dựa vào yếu tố bất ngờ hơn là vũ khí tiên tiến, theo giới quan sát. Các chiến binh Hamas được trang bị súng trường, súng chống tăng có thể tràn vào các thị trấn và căn cứ quân sự của Israel một cách dễ dàng.
Quan chức Israel chắc chắn sẽ phải xem lại những nơi hệ thống phòng thủ thất bại trong cuộc tấn công của Hamas. Lần này, Israel không công bố số lượng rocket bị Vòm Sắt đánh chặn, khi hệ thống này rõ ràng đã không ngăn chặn được toàn bộ. Họ cũng không bình luận liệu hàng rào biên giới thông minh có hoạt động hiệu quả hay không.
Aaron David Miller, cựu nhà đàm phán của Bộ Ngoại giao Mỹ về các vấn đề Trung Đông, nói rằng các khu định cư của người Israel gần Dải Gaza rõ ràng "không được bảo vệ đầy đủ".
"Tôi không nghĩ người Israel lường trước được điều này", Miller nói.
Jonathan Schanzer, phó chủ tịch về nghiên cứu tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ ở Washington, mô tả chiến dịch ngày 7/10 do Hamas thực hiện là thất bại quân sự và tình báo đáng chú ý của Israel, đồng thời cho thấy thành công chiến lược và chiến thuật đáng ngạc nhiên của Hamas.
Người Israel trên khắp đất nước đã bị sốc sau khi Hamas phát động cuộc tấn công. Nhiều người tự hỏi làm thế nào một trong những quân đội tốt nhất thế giới có thể không chuẩn bị cho kịch bản nguy hiểm như vậy.
Cục diện khu Bờ Tây và Dải Gaza. Đồ họa: CNN
Cách Israel phản ứng có thể sẽ không chỉ dừng lại ở tăng cường an ninh biên giới. Quân đội Israel đã bắt đầu các cuộc không kích ở Dải Gaza nhằm vào cơ sở hạ tầng của Hamas, điều 100.000 quân phong tỏa vùng đất này và đang huy động 300.000 quân dự bị, lực lượng đông đảo chưa từng thấy trong lịch sử nước này.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nói đất nước của ông sẽ "đáp trả với cường độ lớn chưa từng thấy", trong khi quan chức phụ trách hoạt động trên lãnh thổ Palestine Ghassan Alian nói chiến dịch tấn công của Hamas đã "mở cánh cửa địa ngục" với nhóm vũ trang này.
Conricus, cựu phát ngôn viên quân đội Israel, nói rằng sau những thất bại đáng chú ý trong cuộc tấn công ngày 7/10, Israel sẽ phải tung ra những đòn đáp trả "theo cách mà họ chưa bao giờ làm trước đây", với mục tiêu cuối cùng là "hủy diệt" Hamas.
Thanh Tâm (Theo CNN, WSJ)
