Ông Trump từng thất bại ở Iowa năm 2016 nhưng chiến dịch đầu tư mạnh mẽ năm nay cùng với những sai lầm của các đối thủ đã giúp cựu tổng thống thắng dễ ở bang mở màn.
Cựu tổng thống Donald Trump gần đây kể với các khách mời ăn tối tại dinh thự Mar-a-Lago ở Florida về ký ức ám ảnh ông từ cuộc họp kín ở bang Iowa năm 2016.
Con gái Ivanka Trump cùng chồng Jared Kushner đã xuất hiện tại một điểm họp kín ở thành phố Des Moines để thay mặt ông phát biểu trước cử tri Cộng hòa. Tuy nhiên, họ nhận thấy đội ngũ của ông Trump ở đó đang trong tình trạng hỗn loạn, khi tình nguyện viên và nhân viên hoạt động vô tổ chức.
"Bố ơi, con không nghĩ bố sẽ thắng. Những người này không biết họ đang làm gì", ông Trump nhớ lại lời Ivanka nói qua điện thoại đêm đó.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz đã đánh bại ông Trump trong cuộc họp kín hôm đó, khiến ông phẫn nộ yêu cầu tổ chức bầu lại. Ông cáo buộc Cruz "đánh cắp" cuộc họp kín.
Tuy nhiên, khi ông Trump kể câu chuyện này với bạn bè và trợ lý cuối năm ngoái, nó mang ý nghĩa mới. Ông đã chấp nhận được thất bại năm 2016 ở Iowa và nhìn về tương lai, quyết tâm không mất mặt lần nữa.
"Đó là lần duy nhất tôi chịu một thất bại nhỏ. Song tôi đã học được rất nhiều điều", ông nói với đám đông ủng hộ vài tuần trước ở Ankeny, bang Iowa.
Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump tại thủ phủ Des Moines, bang Iowa, ngày 15/1. Ảnh: AFP
Kịch bản đã không lặp lại ở Iowa năm nay. Ông Trump giành 51% phiếu bầu của cử tri bang Iowa trong cuộc họp kín tối 15/1, gấp hơn 2 lần thành tích đạt được vào 8 năm trước. Ông bỏ xa Thống đốc Florida Ron DeSantis và cựu thống đốc Nam Carolina Nikki Haley lần lượt 30 và 32 điểm phần trăm.
Sau cuộc họp kín đầu tiên, đường đua đảng Cộng hòa chỉ còn ba ứng viên gồm ông Trump, ông DeSantis và bà Haley. Các ứng viên khác của đảng Cộng hòa như doanh nhân Vivek Ramaswamy và cựu thống đốc Arkansas Asa Hutchinson đã thông báo dừng tranh cử và quyết định dành sự ủng hộ cho ông Trump.
Đối với ông Trump, đêm 15/1 mang đến một kết quả tuyệt vời. Cựu tổng thống đã chứng minh ông có thể thành công ở một nơi từng chứng kiến thất bại. Kết quả cũng chứng minh cách tiếp cận hiệu quả của ông Trump cho cuộc đua 2024.
Chiến dịch của ông Trump chủ yếu tập trung vào DeSantis, đối thủ mà họ ban đầu cảm thấy lo ngại nhất. Ít nhất 8 cố vấn chiến dịch của ông Trump từng làm việc cho Thống đốc Florida.
Mục tiêu của họ là khiến DeSantis khó chịu. Họ chế giễu việc ông đi bốt độn vì không tự tin về chiều cao. Đầu bếp bánh ngọt ở Mar-a-Lago đã làm món socola hình đôi bốt để phục vụ khách.
Họ cũng đăng quảng cáo mỉa mai DeSantis về việc một cựu nhân viên kể với Daily Beast rằng Thống đốc Florida có cách ăn uống không lịch sự, thậm chí từng dùng tay bốc bánh pudding trên máy bay.
Họ biết Thống đốc Florida thích đi máy bay riêng, thích tới các sân golf sang trọng, đối thủ của ông ở Florida và nhiều tính cách có phần kỳ quặc như tránh tương tác với người khác. Đội ngũ của ông Trump cũng biết rõ Thống đốc Florida nghiện Twitter (hiện là X).
"Ông ấy bị ám ảnh với Twitter và điều mà những người bảo thủ có tầm ảnh hưởng chia sẻ. Ông ấy luôn lướt Twitter để xem họ nói gì. Vì vậy chúng tôi sử dụng chúng để chống lại ông ấy", một cố vấn của ông Trump nói.
"Đây là chiến lược dụ đội ngũ của DeSantis vào những cuộc chiến không quan trọng, khiến họ bị phân tâm khi phải cố gắng đáp trả những lời châm chọc, chế giễu trên Twitter", Alex Bruesewitz, nhà tư vấn trực tuyến làm việc với Don Jr., con trai của ông Trump, cho biết.
DeSantis thường không trực tiếp phản ứng trước những đòn công kích kiểu này, nhưng những người thân cận với Thống đốc cho biết ông ngày càng khó chịu về chúng.
Song những cuộc tấn công đối thủ chỉ là một phần trong chiến lược Iowa của ông Trump lần này. Nhóm của ông cố gắng làm tốt hơn so với năm 2016 bằng cách thu hút thêm người đến cuộc họp kín.
Họ xác định rằng những người ủng hộ Trump yêu thích các vật phẩm liên quan đến cựu tổng thống. Họ đã làm những chiếc mũ trắng in dòng chữ vàng "Trump Caucus Captain" (Đội trưởng Họp kín) để phát cho tình nguyện viên chiến dịch và tạo ra nhân vật hoạt hình có tên Marlon để giải thích về quy trình họp kín thông qua video. Họ đã có 300 buổi huấn luyện các tình nguyện viên.
Các tình nguyện viên hàng đầu được thông báo nếu đạt được mục tiêu đề ra, họ sẽ được tham dự bữa tiệc với ông Trump ở Milwaukee vào mùa hè này.
Trợ lý cũng thuyết phục cựu tổng thống tham gia những cuộc vận động nhỏ để kêu gọi cử tri tham gia họp kín, mặc dù ông thích những sự kiện đông người hơn. Họ giải thích rằng 700 hoặc 800 người thực sự tham dự cuộc họp kín có giá trị hơn hàng nghìn người không tham gia.
Trong một phòng họp tại khách sạn những ngày gần đây, ông Trump đã gọi cho 20 tình nguyện viên hàng đầu. Những người này đã rất bất ngờ và vui mừng khi được nói chuyện điện thoại với ông.
Khi một trận bão tuyết đổ xuống Iowa, trợ lý chiến dịch đã yêu cầu thành viên liên minh "Nông dân ủng hộ Trump" sử dụng máy kéo của họ để dọn sạch những con đường dẫn tới điểm họp kín.
Cuối tuần trước, ông Trump cũng tăng cường vận động và nói với những người ủng hộ tại Indianola ngày 14/1 rằng không gì có thể ngăn họ xuất hiện tại điểm họp kín vào tối 15/1.
Denise Nelson, một tình nguyện viên chiến dịch, cho biết cựu tổng thống có đội ngũ tình nguyện viên đông hơn năm 2016, thời điểm cô bắt đầu ủng hộ ông. "Điều đó giúp ông ấy rất nhiều, đặc biệt vào thời điểm mọi người nói những điều bịa đặt và lừa dối về cựu tổng thống. Do đó, tôi muốn nói lời cảm ơn với họ", cô nói.
Thống đốc bang Florida Ron DeSantis phát biểu tại Des Moines, bang Iowa ngày 15/1. Ảnh: AFP
Những sai lầm và lục đục trong chiến dịch của các đối thủ cũng là những yếu tố giúp ông Trump thắng dễ ở Iowa.
Ron DeSantis từng được xem như ngôi sao đang lên của đảng Cộng hòa. Nhiều người ban đầu còn cho rằng ông có thể là lựa chọn sáng giá để thay thế Trump. Ông cùng đồng minh đã đầu tư nhiều cho chiến dịch, tổ chức nhiều sự kiện vận động, xây dựng đội ngũ vận động từng nhà cử tri. Ông cũng nhận được ủng hộ từ Thống đốc được tín nhiệm của bang Iowa, Kim Reynolds.
Nhưng càng tới những tuần cuối trước thềm bầu cử sơ bộ, chiến dịch của ông càng trở nên ảm đạm khi các cuộc khảo sát cho kết quả không khả quan.
Nhiều nhân viên và cộng sự thân tín của Thống đốc Florida thừa nhận nỗ lực tranh cử của ông DeSantis có những tính toán sai lầm ngay từ đầu. DeSantis đã đợi gần 200 ngày sau chiến thắng lớn trong cuộc tái tranh cử chức thống đốc năm 2022 để thông báo tham gia cuộc đua vào Nhà Trắng. Điều này khiến ông đánh mất thời gian vận động cử tri và trao cơ hội cho các đối thủ.
Việc khởi động chiến dịch trên mạng xã hội X, quyết định mà ông DeSantis đưa ra vào phút chót sau khi nói chuyện với tỷ phú Elon Musk, cũng không thể mang lại tiếng vang và khiến các nhà tài trợ cùng đồng minh thất vọng.
DeSantis đã bắt đầu chiến dịch khá chậm chạp và phần lớn hạn chế tiếp cận truyền thông bảo thủ như Fox News. DeSantis sau này phàn nàn rằng Fox News đã bỏ rơi ông.
"Ông ấy để lỡ những cơ hội", một người thân cận với Thống đốc Florida nói.
Một số nhà tài trợ mà ông DeSantis đặt cược như ông như trùm quỹ đầu tư Ken Griffin đã tỏ ra thất vọng với lập trường của Thống đốc Florida, trong đó có quan điểm ngày càng thiên cánh hữu về vấn đề Ukraine và phá thai.
Nhà tài trợ 20 triệu USD Robert Bigelow đã công khai phàn nàn về quyết định ủng hộ lệnh cấm phá thai sau 6 tuần tuổi của ông DeSantis. Bigelow sau đó nói với Trump và các cố vấn rằng DeSantis không bao giờ gọi điện để giải quyết những lo ngại của ông. Doanh nhân bang Nevada sau đó đã chuyển sang ủng hộ ông Trump.
Chiến dịch của ông DeSantis không thể đưa ra các thông điệp chống Trump đủ sức nặng với các nhóm cử tri quan trọng. Trong suốt thời gian đó, ông Trump trở thành tâm điểm của truyền thông khi liên quan tới 4 vụ kiện cùng 91 cáo buộc hình sự.
Ngay cả khi ông DeSantis thực hiện một cuộc gặp gỡ, trả lời cử tri được truyền hình trực tiếp, "một nửa sự kiện đó vẫn là của Trump vì các câu hỏi đều xoay quanh ông ấy", theo cố vấn của Thống đốc Florida.
"Các bản cáo trạng của ông Trump đã nghiền nát chúng tôi", một người thường xuyên trò chuyện với ông DeSantis nói. "Chúng tôi thậm chí đùa rằng ông ấy cần có một bức ảnh hồ sơ nhà tù để cạnh tranh với Trump".
Hồi mùa hè năm ngoái, chiến dịch tranh cử của ông DeSantis bên bờ vực cạn ngân sách. Ông bị một số người thân cận chỉ trích vì sử dụng máy bay riêng trong khi cắt giảm những khoản chi khác, dẫn tới việc cải tổ các kế hoạch cho cả chiến dịch vận động.
Chiến dịch được điều hành bởi các nhóm tư vấn khác nhau như Chiến lược Axiom, GP3 và một nhóm ở Tallahassee. Những mâu thuẫn nội bộ liên tục xuất hiện và không bên nào nhận trách nhiệm mỗi khi xảy ra vấn đề. Ít nhất hai giám đốc, một thành viên hội đồng quản trị và các nhân viên khác trong siêu PAC (ủy ban gây quỹ để chạy quảng cáo hoặc tổ chức sự kiện hỗ trợ ứng viên) Never Back Down ủng hộ DeSantis đã từ chức hoặc bị sa thải.
Những rối loạn trong nội bộ chiến dịch đã khiến DeSantis phải trả giá. Những đối thủ của ông đã chi hàng triệu quảng cáo truyền hình để phơi bày những lục đục đó, làm suy yếu thông điệp tranh cử.
DeSantis cố gắng lạc quan. Trong những ngày trước họp kín Iowa, ông vẫn dự đoán mình có thể chiến thắng bởi có sự ủng hộ của Thống đốc Reynolds và lãnh đạo truyền giáo Bob Vander Plaats. Tuy nhiên, cuối cùng Thống đốc Florida chỉ giành 21,2% ủng hộ.
Bà Nikki Haley phát biểu tại CPAC, National Harbor bang Maryland, Mỹ hồi tháng 3/2023. Ảnh: AFP
Khác với chiến dịch của Thống đốc Flordia, cỗ máy tranh cử của cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Nikki Haley được dẫn dắt bởi một nhóm bạn bè và đối tác cũ, giúp hoạt động nhất quán hơn. Trong khi DeSantis tập trung truyền tải chính sách, bà Haley nhấn mạnh vào các chủ đề lớn như thay đổi mang tính thế hệ và phong cách chính trị.
Bà không chi tiêu quá nhiều tiền, di chuyển bằng máy bay thương mại trong nhiều tháng, đôi khi chỉ có một cố vấn đi cùng. Trong khi chiến dịch của DeSantis thuê ba chiếc xe bus để di chuyển và dán quảng cáo, Haley không có chiếc nào.
Tuy nhiên, chiến dịch của bà cũng vấp những sai lầm. Haley đã hứng chỉ trích sau khi không đề cập chế độ nô lệ như một nguyên nhân gây ra Nội chiến Mỹ thế kỷ 19. Bà cũng gặp nhiều khó khăn để mở rộng liên minh ủng hộ vượt ra ngoài phạm vi cử tri ôn hòa, giàu có và có trình độ đại học. Khi cựu thống đốc New Jersey Chris Christie rời cuộc đua tổng thống, ông vẫn từ chối ủng hộ bà và còn dự đoán bà sẽ "thất bại thảm hại".
Tuy nhiên, bà Haley nhận được ủng hộ và hậu thuẫn tài chính từ nhiều nhà tài trợ lớn, những người xem bà là hy vọng cuối cùng chống lại ông Trump. Trong đó, sự ủng hộ của tỷ phú Charles Koch cùng nhóm vận động chính trị Người Mỹ vì Hành động Thịnh vượng (AFP Action) được xem là đòn giáng mạnh đối với DeSantis.
Vào những tuần cuối trước thềm vòng sơ bộ, bà Haley đã chi nhiều hơn gần một triệu USD cho quảng cáo truyền hình ở Iowa so với DeSantis, trong khi tiếp tục quảng bá hình ảnh ở New Hampshire, điểm bầu cử sơ bộ tiếp theo.
Nhóm AFP Action đã gõ cửa 250.000 người ở bang Iowa từ ngày 28/11 đến ngày diễn ra họp kín để kêu gọi ủng hộ bà Haley. Đồng thời, nhóm kích hoạt mạng lưới vận động ở các bang sơ bộ tiếp theo.
"Ai có thể giành đề cử và đánh bại Tổng thống Joe Biden? Đối với chúng tôi, Nikki Haley là ứng viên duy nhất làm được cả hai điều đó", Tyler Raygor, giám đốc AFP Action, nói.
Tuy nhiên, tất cả những nỗ lực đó chỉ đưa bà tới vị trí thứ ba trong cuộc họp kín ở bang Iowa tối 15/1.
"Trump không phải ứng viên, ông ấy là người lãnh đạo một phong trào quốc gia", cựu chủ tịch Hạ viện Mỹ Newt Gingrich nhấn mạnh. "Không ai hiểu được việc đối đầu với một lãnh đạo phong trào là như thế nào. Đó là lý do rắc rối pháp lý chồng chất chỉ khiến phong trào ủng hộ của ông ấy tức giận và làm tăng thêm cơn giận dữ theo cách đáng kinh ngạc".
Thanh Tâm (Theo Washington Post, Reuters, WSJ)
