Cảm giác bấp bênh về kinh tế đang gây bất an cho nhiều người Mỹ trong độ tuổi 27-42, khiến họ thay đổi tư duy chi tiêu kiểu cũ và cả kế hoạch cuộc đời.
Rachael Gambino, 33 tuổi, và Garrett Mazzeo, 35 tuổi, đã lên kế hoạch cho cuộc sống tài chính như trong sách vở: học đại học, trả nợ, tích cực tiết kiệm, kết hôn, mua nhà, sinh con, hoàn thành "giấc mơ Mỹ".
Nhưng ngồi bên bàn bếp trong ngôi nhà ở ngoại ô Pennsylvania, tài sản mà họ cảm thấy vừa may mắn khi sở hữu vừa giống như gánh nặng, hai vợ chồng nói rằng nếu được làm lại, họ sẽ không làm theo cách cũ.
Đối với cậu con trai 9 tháng tuổi của họ, Miles, Rachael và Garrett thống nhất sẽ không thúc ép cậu bé theo đuổi con đường tương tự.
Một cửa hàng thời trang ở New York, Mỹ, đề biển giảm giá 50% hồi tháng 12/2023. Ảnh: Reuters
Theo Rachael, nhiều người ở thế hệ cô chọn học đại học vì đó là định hướng, quan điểm phổ biến của xã hội. "Ở tuổi 18, bạn bắt đầu gánh khoản nợ sau này lên đến 100.000 USD, trước khi thực sự biết cách đưa ra những quyết định tốt nhất cho chính mình. Tôi nghĩ chúng ta cần thay đổi quan niệm đó".
Rachael và Garrett biết họ may mắn như thế nào khi cả hai đều có công việc ổn định, đồng thời có thể sống nhờ nhà cha mẹ trong lúc họ tiết kiệm tiền trả trước mua nhà. Điều quan trọng là họ đang có một người thuê nhà giúp san sẻ chi phí.
Kristen Gambino, 26 tuổi, em gái của Rachael, chuyển đến ngay sau khi họ mua căn nhà vào năm 2022, giúp họ chi trả phần nào tiền lãi hàng tháng. Bản thân Gambino cũng nhờ vậy mà không phải "ngụp lặn" trong thị trường thuê nhà ngày càng đắt đỏ.
Nhưng cặp đôi vẫn cảm thấy như đang "sống trên lưỡi dao". Cuộc sống hàng ngày của họ được quyết định bởi một bảng tính chi ly mà trong đó Garrett quản lý tỉ mỉ từng USD vào và ra.
"Đây là giấc mơ Mỹ", Rachael nói. "Nhưng với chi phí như thế nào? Chúng ta đang trả bao nhiêu cho giấc mơ Mỹ của mình?".
Có một nhận thức rất phổ biến đang tồn tại ở Mỹ sau đại dịch Covid-19 là nền kinh tế vẫn tốt nhưng tâm trạng thì tồi tệ.
Theo giới chuyên gia, sau khi thoát khỏi một cuộc suy thoái kinh tế vào năm ngoái, người dân Mỹ lúc này lại trải qua cái gọi là "suy thoái tâm trạng". Hầu hết dữ liệu cho thấy kinh tế Mỹ vẫn ổn nhưng công chúng không cảm nhận được những tín hiệu tích cực.
Trong một cuộc thăm dò do CNN thực hiện vào tháng trước, 71% người Mỹ đánh giá điều kiện kinh tế ở mức "tệ", với 38% mô tả là "rất tệ". Tuy nhiên, tỷ lệ này đã tốt hơn so với mùa hè năm 2022, khi 82% nói rằng nền kinh tế đang tồi tệ.
Thủ phạm đằng sau những cảm nhận tiêu cực này là giá cả cao, thị trường nhà đất ngoài tầm với, tình trạng bất bình đẳng dai dẳng và nợ gia tăng.
Nỗi đau đầu của thế hệ
Mọi người đang nói về tình trạng lạm phát cao, khiến chi phí cơ bản cho những nhu cầu hàng ngày tăng lên đáng kể. Nhưng điều ít được nhắc tới hơn là những bất bình về tài chính đã "đóng đinh" trong suy nghĩ của thế hệ Millennials (sinh năm 1981-1996), nhóm đông dân nhất Mỹ xuyên suốt 1/4 thế kỷ qua. Với họ, việc phải đối mặt với hai cuộc suy thoái kinh tế làm thay đổi thế giới đã khiến cảm giác tồi tệ trở thành quen thuộc.
Theo Brendan Duke, chuyên gia về chính sách kinh tế tại Trung tâm Tiến bộ Mỹ, ngay cả khi thế hệ Millennials đã tạo dựng được nền tảng tài sản đáng kể trong 4 năm qua, những thay đổi đó chỉ đến sau hơn một thập kỷ tiền lương trì trệ và họ phải chật vật tích lũy tài sản.
Họ là thế hệ có trình độ học vấn cao nhất trong lịch sử Mỹ nhưng chi phí bỏ ra không rẻ.
Từ năm 1987 đến 2017, chi phí theo học tại một trường đại học công lập hệ 4 năm đã tăng hơn 200%. Theo dữ liệu từ Bộ Giáo dục Mỹ, giá trị khoản vay trung bình của một người trong độ tuổi từ 25 đến 34 là 32.000 USD.
Trong nhiều năm, thế hệ Millennials, hiện ở độ tuổi từ 27 đến 42, đã tụt hậu so với cha mẹ họ, thuộc thế hệ Baby Boomer, hay thế hệ Gen X về việc tích lũy tài sản.
Hầu hết đều lớn lên trong thời kỳ kinh tế phát triển của những năm 1990. Nhưng vào thời điểm họ tốt nghiệp đại học, thế giới của họ đã bị đảo lộn bởi cuộc Đại suy thoái.
Thế hệ Millennials lớn tuổi hơn tham gia vào thị trường việc làm đúng lúc các tập đoàn Mỹ đang phải vật lộn để thoát khỏi tình trạng khó khăn.
Cuộc suy thoái 2008 - 2009 khiến việc làm ở trình độ sơ cấp trở nên khan hiếm. Nó cũng thúc đẩy những người lao động lớn tuổi trì hoãn nghỉ hưu, làm cho cơ hội việc làm của những lao động trẻ tuổi hẹp lại. Trong nhiều năm sau khi cuộc suy thoái kết thúc về mặt kỹ thuật, tỷ lệ thất nghiệp vẫn cao hơn mức trước suy thoái kinh tế năm 2007 và tiền lương tiếp tục trì trệ. Những người chỉ trích chính quyền cựu tổng thống Barack Obama gọi thập kỷ sau cuộc Đại suy thoái là "nền kinh tế thịt nướng" vì tốc độ phục hồi ở mức thấp và chậm chạp.
Kết quả là khoảng cách giàu nghèo của thế hệ Millennials ngày càng lớn hơn so với các thế hệ khác. Theo Ngân hàng Dự trữ Liên bang St. Louis, vào năm 2016, các gia đình của thế hệ Millennials sinh ra vào những năm 1980 có tỷ lệ tài sản thấp hơn mức kỳ vọng 34%, mức mà các nhà kinh tế tính toán họ có thể đạt được dựa trên dữ liệu về thế hệ trước ở cùng độ tuổi.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ sau đó đã cập nhật nghiên cứu của mình với dữ liệu đến năm 2019 và nhận thấy thế hệ Millennials chỉ thấp hơn 11% so với kỳ vọng về tài sản. Tuy nhiên, thế hệ Millennials đời đầu cũng phải chịu gánh nặng nợ cao nhất so với bất kỳ nhóm nhân khẩu học nào, khiến họ đặc biệt dễ bị tổn thương trước những cú sốc kinh tế.
Gánh nặng mua nhà
Yếu tố trung tâm của giấc mơ Mỹ là sở hữu một ngôi nhà. Theo suy nghĩ truyền thống, đây là cách chắc chắn nhất để tích lũy tài sản. Nhưng giấc mơ này càng trở nên xa vời giữa nền kinh tế thời Covid-19.
Nguồn cung nhà ở vốn ở mức thấp trước đại dịch, là hệ quả kéo dài từ vụ vỡ bong bóng bất động sản năm 2007 khi tạo ra tình trạng dư thừa nhà trống, khiến các nhà phát triển thu hẹp quy mô các dự án. Nguồn cung thậm chí còn giảm hơn nữa khi nhiều người lao động rút khỏi các thành phố để tận dụng mức lãi vay thế chấp thấp kỷ lục tại các vùng nông thôn.
Từ năm 2021 đến 2022, giá nhà tăng lên mức cao kỷ lục. Sau đó, khi lạm phát bén rễ và lãi suất tăng lên, những khoản vay thế chấp với lãi suất 3% béo bở biến mất.
Rachael Gambino (trái) và Garrett Mazzeo bên cậu con trai 9 tháng tuổi của họ. Ảnh: CNN
Đối với Garrett và Rachael, việc bỏ lỡ cơ hội được vay lãi suất thấp là một thiệt thòi lớn.
Theo quan niệm phổ biến rằng bạn nên cố gắng trả trước 20% khi mua nhà, họ tập trung vào kế hoạch "thắt lưng buộc bụng" gắt gao để có thể trả 100.000 USD ngay từ đầu trong tổng số tiền 425.000 USD mà cặp đôi dự kiến phải bỏ ra cho căn nhà đầu tiên.
Vào thời điểm họ đạt được mục tiêu tiết kiệm, giá nhà và lãi suất thế chấp đã tăng vọt. Hai người cho rằng nếu từ bỏ lối suy nghĩ truyền thống, họ có thể ở vị thế tốt hơn nhiều về mặt tài chính.
Suy nghĩ "giá như" này luôn ám ảnh Garrett, người theo học chuyên ngành kinh tế và tự hào về tính kỷ luật tài chính của mình. Giá như mua nhà vào năm 2019 thay vì 2022, khoản thanh toán mua nhà hàng tháng của họ sẽ thấp hơn.
"Tôi không nghĩ có ai đoán trước được giá nhà sẽ tăng 20-30% trong thời gian ba năm", anh nói.
Cặp đôi cho hay họ đang mắc kẹt với số tiền chi tiêu hàng tháng chiếm tới khoảng 40% thu nhập. Lãi suất dự kiến giảm vào cuối năm nay. Điều này có thể phần nào giúp cặp đôi giảm gánh nặng tài chính. Nhưng cho đến lúc đó, Rachael và Garrett vẫn "ngồi trên đống lửa" mỗi ngày.
Một "điệp khúc" phổ biến mà thế hệ Millennials được nghe từ cha mẹ họ là mua nhà luôn tốt hơn thuê. Lời khuyên này giờ đã lỗi thời.
Theo báo cáo từ công ty dữ liệu bất động sản Attom, việc thuê một căn nhà ba phòng ngủ có giá phải chăng hơn việc sở hữu một căn hộ có diện tích tương tự trên gần 90% thị trường địa phương ở Mỹ. Nhưng cả hai lựa chọn vẫn còn quá xa vời đối với một hộ gia đình có thu nhập trung bình.
Khi được hỏi tại sao sở hữu nhà lại là ưu tiên hàng đầu của họ, Garrett cười đáp: "Thành thật mà nói, tôi không biết. Đó là điều chúng tôi được dạy về giấc mơ Mỹ. Theo lẽ thường, chúng tôi phải mua một ngôi nhà có hàng rào màu trắng, sinh con và nuôi một con chó. Nó giống như điều tự nhiên phải đến vậy".
Rachael cho biết dù may mắn hơn so với nhiều bạn bè và hàng triệu người khác mà việc sở hữu nhà vẫn nằm ngoài tầm với, họ không thể thoát khỏi mối lo lắng rằng mọi thứ đều có thể sụp đổ, ví dụ như nếu một trong hai người mất việc hoặc có người ốm nặng.
Và mặc dù em gái Rachael chưa có kế hoạch chuyển đi ngay, ngày đó cuối cùng cũng phải đến và khi ấy, "chúng tôi sẽ đối mặt với biến động lớn về tài chính", cô nhấn mạnh.
Năm ngoái là khoảng thời gian đặc biệt khó khăn đối với người tiêu dùng Mỹ nói chung. Giá cả và lãi suất vẫn tăng nhanh, khiến khoản nợ thẻ tín dụng và các khoản vay khác trở nên đặc biệt khó trả. Theo Ngân hàng Dự trữ Liên bang Philadelphia, trong mùa hè vừa qua, lần đầu tiên tình trạng quá hạn trả nợ thẻ tín dụng đã vượt qua mức trước đại dịch.
Song một số tín hiệu nhẹ nhõm đang đến, ngay cả khi người dân chưa thể cảm nhận chúng rõ ràng.
Tiền lương đã tăng nhanh hơn mức tăng giá cả từ năm 2019 và điều đó đặc biệt đúng với thế hệ Millennials. Trong khoảng thời gian này, theo chuyên gia Duke từ Trung tâm Tiến bộ Mỹ, những người lao động ở độ tuổi từ 29 đến 38 nhận được mức lương tăng trung bình 14%, đã điều chỉnh theo lạm phát.
Đây là một dấu hiệu tích cực, nhưng sự gia tăng này không đủ mạnh để tác động tới tâm lý những người lao động đã trở thành cha mẹ. "Làm cha mẹ ở Mỹ rất tốn kém", Duke nói. "Có thể bạn được tăng lương và thăng chức vào cuối tuổi 20 hoặc đầu 30, nhưng chi phí chăm sóc con cái sẽ lấy đi tất cả phần lương tăng thêm".
"Một nền kinh tế mạnh chưa chắc đã mang đến được thời gian nghỉ phép cho các bậc cha mẹ hoặc nhà ở giá rẻ", Duke giải thích.
Rachael và Garrett cảm nhận một cách sâu sắc thực tế này. Việc tính toán chi phí chăm sóc cho cậu bé Miles đã nhanh chóng thay đổi kế hoạch sinh thêm con của họ.
"Chúng tôi mong muốn có những đứa con nối tiếp nhau", Rachael nói. "Nhưng chúng tôi không đủ khả năng sinh thêm con trong ít nhất 4 năm nữa".
Vũ Hoàng (Theo CNN, AFP, Reuters)
