Trump từng hứng chịu nhiều hoài nghi vì loạt bê bối sau khi rời Nhà Trắng, nhưng dần khôi phục sự ủng hộ từ đảng Cộng hòa để hướng tới chiếc vé ứng viên của đảng.
Tháng 1/2021, Donald Trump rời Nhà Trắng, kết thúc nhiệm kỳ tổng thống vài tuần sau khi người ủng hộ ông xông vào tòa nhà quốc hội Mỹ để ngăn cản việc công nhận kết quả bầu cử năm 2020. Cuộc bạo loạn khiến ông Trump bị Hạ viện luận tội lần hai, sau đó được Thượng viện tha bổng, và hứng hàng loạt chỉ trích từ các lãnh đạo đảng Cộng hòa.
Trở về dinh thự Mar-a-Lago ở Florida, cựu tổng thống dần mất đi sự ủng hộ của đảng Cộng hòa, vốn đang nỗ lực khôi phục vị thế của đảng sau nhiệm kỳ đầy tranh cãi của ông. Nhiều người thậm chí lúc đó chỉ coi Trump là "một chính trị gia mạnh miệng".
Cựu tổng thống Donald Trump tại sự kiện vận động ở Richmond, bang Virginia ngày 2/3. Ảnh: AFP
Khi Trump tuyên bố tái tranh cử tháng 11/2022, đặt mục tiêu trở thành tổng thống Mỹ thứ hai trong lịch sử đắc cử hai nhiệm kỳ không liên tiếp, không nhiều người chú ý đến ông. Đảng Cộng hòa lúc ấy cố gắng tìm kiếm một gương mặt mới để thoát khỏi ảnh hưởng của Trump, tin rằng ông sẽ không thể giúp họ giành lại được Nhà Trắng.
Ông Trump khi đó cũng phải đối mặt hàng loạt thách thức. Cuộc bầu cử giữa kỳ mà phe Cộng hòa đặt nhiều kỳ vọng vào "làn sóng đỏ" để giành lại lưỡng viện quốc hội kết thúc đáng thất vọng. Họ chỉ giành được thế đa số sít sao tại Hạ viện, trong khi đảng Dân chủ giành thêm ghế tại Thượng viện, củng cố vị thế kiểm soát cơ quan này.
Thất bại của loạt ứng viên được Trump ủng hộ trong bầu cử giữa kỳ đã làm xói mòn thêm hình ảnh của ông trong đảng Cộng hòa. Mọi phân tích về thất bại của đảng trong bầu cử giữa kỳ đều chỉ ra rằng việc ông Trump ủng hộ các ứng viên cực đoan tại những bang mang tính quyết định đã khiến cử tri trung lập rời xa họ.
Sóng gió liên tiếp đến với Trump. Ủy ban Hạ viện điều tra vụ bạo loạn đồi Capitol hồi tháng 12/2022 công bố báo cáo khuyến nghị truy tố Trump với 4 cáo buộc, trong đó có nổi loạn. Cùng với đó là sự xuất hiện của Thống đốc Florida Ron DeSantis, "ngôi sao đang lên" trong đảng Cộng hòa, khiến truyền thông Mỹ cho rằng sự nghiệp chính trị của ông Trump sẽ kết thúc.
Nhưng tình thế thay đổi vào ngày 18/3/2023, khi Trump đăng bài trên mạng xã hội Truth Social, cho rằng ông sẽ bị bắt vào tuần sau đó tại New York liên quan cáo buộc chi tiền ém thông tin khi tranh cử năm 2016. Ông Trump trước đó đã bác bỏ cáo buộc này.
Vận may bắt đầu đến với cựu tổng thống, khi bài đăng thu hút sự chú ý rất lớn của công chúng Mỹ. Trump bắt đầu tự mô tả mình là người "chiến đấu vì chính nghĩa" chống lại một cuộc "săn phù thủy". "Sau cùng, họ không chỉ tìm đến tôi. Họ sẽ tìm đến bạn, tôi chỉ đang cản đường họ và sẽ luôn cản đường họ", ông tuyên bố.
Khi dư luận ngày càng chú ý đến Trump, ông tiếp tục đối mặt thêm ba vụ truy tố cấp bang và liên bang, gồm giữ trái phép tài liệu mật, tìm cách lật ngược kết quả bầu cử năm 2020, dẫn đến vụ bạo loạn ở quốc hội Mỹ tháng 1/2021 và âm mưu thay đổi kết quả bầu cử năm 2020 tại bang Georgia.
Sau mỗi lần cựu tổng thống bị truy tố, sự ủng hộ dành cho ông lại gia tăng. Bức ảnh lưu hồ sơ ông phải chụp khi trình diện nhà tù Atlanta, bang Georgia lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội. Những người ủng hộ cựu tổng thống coi các cáo trạng là bằng chứng cho thấy hệ thống pháp luật bị can thiệp đang ra tay loại bỏ ông.
"Một điều khác thường với Trump là người ủng hộ không buộc ông chịu trách nhiệm cho những thất bại", David M. Drucker, nhà phân tích của kênh truyền thông bảo thủ The Dispatch, nói. "Luôn là lỗi của người khác, như những đảng viên Cộng hòa mềm yếu, phe Dân chủ, truyền thông..., chưa bao giờ là lỗi của ông Trump".
Sự ủng hộ đó lớn dần khi đảng Cộng hòa bước vào vòng bầu cử sơ bộ chọn ứng viên tranh cử tổng thống. Hàng loạt đối thủ lần lượt bỏ cuộc sau thất bại trước cựu tổng thống tại bang Iowa, trong đó có "ngôi sao đang lên" DeSantis.
Từ một người gần như bị lãng quên, Trump trở thành ứng viên hàng đầu đảng Cộng hòa sau hàng loạt chiến thắng vòng sơ bộ. Trong ngày Siêu thứ ba quan trọng nhất của bầu cử sơ bộ, ông giành chiến thắng ở loạt bang quan trọng, tiến gần đến tấm vé trở thành ứng viên chính thức của đảng Cộng hòa, nhiều khả năng sẽ tái đấu với Tổng thống Joe Biden vào tháng 11.
Kết quả một số cuộc thăm dò cho thấy ông Trump, 77 tuổi, thậm chí còn dẫn trước Tổng thống Biden, 81 tuổi, nếu hai người tái đấu. Theo Drucker, nếu thất bại năm nay, ông Trump còn có thể tranh cử lần nữa vào năm 2028, thậm chí 2032.
Tuy nhiên, Trump vẫn phải vượt qua trở ngại cuối cùng trong đảng Cộng hòa là cựu thống đốc Nikki Haley, người quyết tâm bám trụ đến cùng trong cuộc đua sơ bộ để cản bước Trump. Khoảng 40% cử tri trong vòng sơ bộ đảng Cộng hòa đã bỏ phiếu cho Haley, trong đó phần lớn là những người độc lập và không muốn bầu cho Trump.
Cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Nikki Haley phát biểu tại sự kiện vận động ở Conway, bang Nam Carolina ngày 28/1. Ảnh: AP
"Kết quả sơ bộ và sự ủng hộ dành cho bà Haley cho thấy vẫn có nhóm đáng kể cử tri muốn theo chủ nghĩa bảo thủ truyền thống. Tuy nhiên, bà Haley đã thất bại trong việc khuếch đại sự ủng hộ này, và 'chủ nghĩa Trump' sẽ tiếp tục thống trị đảng Cộng hòa khi cựu tổng thống còn góp mặt vào các cuộc bầu cử", Dan Schnur, giáo sư Đại học UC Berkeley, nhận định.
Cùng với đó, sức ảnh hưởng của ông Trump với đảng Cộng hòa cũng gia tăng.
Ngày 26/2, bà Ronna McDaniel thông báo từ chức chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa vào ngày 8/3. Bà McDaniel, 50 tuổi, trở thành chủ tịch RNC với sự ủng hộ của ông Trump vào năm 2017 và đã 4 lần tái đắc cử. Tuy nhiên, mối quan hệ của bà và cựu tổng thống Mỹ gần đây trở nên căng thẳng.
RNC đóng vai trò quan trọng trong kêu gọi gây quỹ cho đại diện đảng Cộng hòa, quảng bá thông điệp của đảng, huy động các nguồn lực và thu hút cử tri. Ông Trump đã ủng hộ cố vấn trưởng RNC Michael Whatley kế nhiệm bà McDaniel và con dâu Lara Trump làm đồng chủ tịch.
Hai ngày sau, lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell, 82 tuổi, cũng thông báo sẽ từ chức vào tháng 11. Ông McConnell đã đảm nhận vị trí này 17 năm, lâu nhất lịch sử Mỹ. Cựu tổng thống Trump cùng phe bảo thủ thường cáo buộc McConnell là "đảng viên Cộng hòa trên danh nghĩa".
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer cho rằng quyết định từ chức cho thấy ông McConnell đã hiểu và tôn trọng tình thế hiện tại.
"Giờ đây, đó là đảng của ông Trump", một trợ lý đảng Cộng hòa tại Thượng viện nói.
Chiến dịch tranh cử của ông Trump ước tính cựu tổng thống sẽ thắng ít nhất 773 đại biểu trong Siêu thứ ba và đạt mức cần thiết 1.215 để giành đề cử của đảng Cộng hòa trong một hoặc hai tuần kế tiếp. Kết quả này có thể bà Haley bỏ cuộc.
Cuối năm 2021, Drucker xuất bản cuốn sách In Trump's Shadow, trong đó dự đoán Trump sẽ thất bại ngay từ vòng sơ bộ nếu tái tranh cử.
"Đó là tính toán sai lầm", Drucker thừa nhận. "Khi tôi bắt đầu viết cuốn sách năm 2020, rõ ràng ông ấy sẽ thua, nhưng không ai có thể tưởng tượng được Trump sẽ thuyết phục được đa số cử tri Cộng hòa rằng ông ấy chưa thua và cuộc bầu cử bị đánh cắp. Điều này giúp ông có thể thể hiện bản thân là một tổng thống tái tranh cử, không phải kẻ thất bại muốn thử lại".
Như Tâm (Theo El Pais, The Hill)
