Những ca sốc phản vệ và tử vong sau tiêm vaccine Covid-19 khiến nhiều người lo lắng, đặt câu hỏi là tại sao và có phải do tác dụng vaccine.
Như tất cả các loại thuốc mới, vaccine sau khi được cấp phép vẫn có thể gây ra tác dụng phụ. Nhiều người sau khi tiêm phòng vaccine của Pfizer-BioNTech hoặc Moderna đã gặp những triệu chứng như sốt, đau đầu, mỏi mệt, tê buốt vết tiêm.
Những tác dụng phụ này đa phần sẽ biến mất nhanh chóng. Số khác lại bị sốc phản vệ, nhưng có thể điều trị khỏi. Tuy nhiên, ở mức độ nghiêm trọng hơn, Na Uy đã ghi nhận những trường hợp tử vong sau khi tiêm phòng vaccine Pfizer ở người già yếu, có bệnh nền.
Tử vong
29 người trong số 42.000 người được tiêm phòng vaccine Pfizer-BioNTech đã qua đời ở Na Uy - quốc gia đặt ưu tiên tiêm chủng cho các cư dân ở viện dưỡng lão. Từng trường hợp đang được điều tra làm rõ. Song các nhà chức trách cho biết không có bằng chứng cho thấy liên hệ trực tiếp giữa vaccine và những ca tử vong.
Những người chết đều trên 75 tuổi, phần lớn đã rất già yếu và mắc bệnh nặng. Ngoài ra, trung bình có tổng cộng 400 người chết mỗi tuần tại các nhà dưỡng lão, theo số liệu của Cơ quan Dược phẩm Na uy. Sigurd Hortemo, bác sĩ trưởng của cơ quan này cho rằng những tác dụng phụ thông thường như sốt hoặc buồn nôn có thể tiến triển theo hướng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng của người vốn có bệnh nặng.
Một người dân được tiêm vaccine Covid-19 tại Boston, Mỹ, tháng 12/2020. Ảnh:AFP
Tại Đức, đã có hơn 800.000 người được tiêm vaccine Pfizer-BioNTech liều thứ nhất. Báo cáo của Viện Nghiên cứu Paul Ehrlich cho thấy 10 người cao tuổi qua đời một thời gian ngắn sau khi tiêm phòng Covid-19. Nguyên nhân cái chết có thể do bệnh nền bao gồm ung thư biểu mô, suy thận và Alzheimer, không phải do vaccine.
Các ca tử vong ở Na Uy có liên quan tới các triệu chứng ngắn hạn như sốt, buồn nôn, tiêu chảy, khá phổ biến ở những người tiêm vaccine, theo Cơ quan Trị liệu Australia, đơn vị đang làm việc với Cơ quan Dược phẩm Châu Âu trong đó có Na Uy. Mặt khác, hàng triệu liều vaccine Pfizer-BioNTech đã được sử dụng ở Mỹ, Anh và nhiều nước khác nhưng không có trường hợp nào tử vong, theo Abrar Chughtai, một giảng viên tại Trường Y tế Công cộng và Y dược Cộng đồng, thuộc Đại học New South Wales.
Theo chuyên gia y tế, những rủi ro này không nhiều. Steinar Madsen, giám đốc y tế của Cơ quan Dược phẩm Na Uy, cho rằng những phản ứng phụ không gây nguy hiểm ở người trẻ hơn, song có thể làm trầm trọng thêm bệnh lý nền ở người cao tuổi. Trong thử nghiệm trước khi cấp phép tạm thời cho vaccine Pfizer-BioNTech ở Na Uy, số người trên 85 tuổi còn hạn chế. Phần đông người tham gia ở độ tuổi 50.
Viện Y tế Công cộng Na Uy đã cập nhật hướng dẫn chi tiết hơn về những điều cần lưu ý khi tiêm phòng Covid-19 cho người cao tuổi. Ông Madsen cho biết: "Chúng tôi đang yêu cầu các bác sĩ kiểm tra, đánh giá tình trạng những người đang mang bệnh trước khi tiến hành tiêm chủng".
Quá trình đánh giá bao gồm việc trao đổi với bệnh nhân và người nhà về các lợi ích cũng như rủi ro của vaccine. Ngoài ra, Na Uy khuyến cáo không nên tiêm phòng cho những người mắc bệnh nan y đang được chăm sóc giảm nhẹ, vì các tác dụng phụ như sốt có thể làm người bệnh yếu đi.
Sốc phản vệ
Cơ thể chống lại virus bằng cách tạo ra các kháng thể, giải phóng các chất độc, huy động các tế bào bảo vệ để đối phó với "kẻ xâm nhập". Một cuộc chiến có thể để lại ít nhiều tổn thất. Trong một số trường hợp, quá trình có thể gây sốc phản vệ, dẫn đến viêm và sưng các mô.
Khoảng 5% dân số Mỹ có phản ứng như vậy với các chất khác nhau. Dù rất hiếm, sốc phản vệ có thể gây tử vong nếu đường thở bị tắc nghẽn. Hiện tượng này xuất hiện khi một người bị dị ứng với thức ăn, vết côn trùng đốt. Phản ứng thuốc là nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong do sốc phản vệ ở Mỹ và Anh.
Theo một báo cáo hôm 6/1 của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), 29 trường hợp sốc phản vệ liên quan đến vaccine Pfizer-BioNTech và Moderna đã được xác nhận tại nước này từ ngày 14 đến 23/12/2020. Trong số đó, 17 người có tiền sử dị ứng và 7 người có tiền sử sốc phản vệ. Anh ghi nhận 2 trường hợp, và ở Israel - một người đàn ông sốc phản vệ một giờ sau tiêm. Người này cho biết ông từng dị ứng với penicillin. CDC cho biết đã được báo cáo về các phản ứng phụ của vaccine Moderna và đang tổng hợp thông tin.
Phản ứng nguy hiểm này chỉ xảy ra khoảng 1,3 lần trên một triệu liều vaccine cúm được sử dụng. Với các loại vaccine khác, con số rơi vào khoảng từ 12 đến 25 lần trên một triệu. Đối với vaccine Covid-19 của Pfizer-BioNTech, theo CDC, tỷ lệ là 11,1 trên một triệu tính đến ngày 23/12/2020. Cơ quan này nhận định rủi ro xung quanh vaccine nhỏ hơn nhiều so với nguy cơ bị biến chứng nghiêm trọng do Covid-19.
Michael Kinch, chuyên gia dược phẩm và phó hiệu trưởng Đại học Washington, cho biết phản ứng phản vệ thường xảy ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc với một chất cụ thể. Theo CDC, cho đến nay, thời gian xuất hiện triệu chứng ở Mỹ dao động từ 2 đến 150 phút, với mức trung bình là 13 phút.
Anh và Mỹ khuyến cáo những người bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vaccine Covid-19 không nên tiêm phòng. Sốc phản vệ có thể được giải quyết nhanh chóng bằng thuốc kháng histamine song song với adrenaline có tác dụng làm chậm hoặc ngăn chặn các phản ứng miễn dịch. Nhân viên y tế phụ trách tiêm vaccine cần chuẩn bị sẵn những loại thuốc này.
Những phương pháp điều trị kể trên không làm mất tác dụng có lợi của vaccine. Tại Mỹ, tất cả công dân được theo dõi ít nhất 15 phút sau khi tiêm. Những người có tiền sử dị ứng thuốc được theo dõi thời gian dài gấp đôi. Các cá nhân xuất hiện phản ứng trong lần tiêm phòng Covid-19 đầu tiên không nên tiêm lần hai.
Mai Dung (Theo Bloomberg)
