Chiến tranh Nga-Ukraina: Tình hình và nguy cơ
Liên Thành 3/18/24
Quân đội Ukraine khai hỏa lựu pháo D-30. (Ảnh: AFP).
Cuộc chiến Nga-Ukraina đang trong thế giằng co và khó có những đột phá lớn. Tổn thất với cả 2 bên là rất lớn và họ đều đang có những tính toán, cũng như chiến thuật phù hợp với điều kiện của mình. Vậy mỗi bên hiện đang có những chiến thuật gì và cơ hội đột phá nằm ở đâu? Kết cục cuộc chiến đang phụ thuộc vào điều gì? Chuyên gia Carl Schuster sẽ đưa ra những nhận định và dự đoán riêng của mình.
Gần đây, số người chết ở Ukraina trong cuộc chiến tranh Nga-Ukraina tiếp tục gia tăng, nhưng các chính trị gia Mỹ đang do dự trong việc có nên cung cấp thêm hỗ trợ hay không. Cuộc chiến đã đi vào bế tắc, cả Nga và Ukraina đều không thể đạt được bước đột phá lớn. Đồng thời, Mỹ và các đồng minh bắt đầu xem xét hậu quả của sự thất bại hoặc sụp đổ ở Ukraina.
Carl Schuster – giảng viên thuộc Đại học Hawaii Pacific cho rằng, chính sách xoa dịu và sự thất bại của phương Tây khuyến khích những kẻ xâm lược và độc tài. Hơn nữa, Tổng thống Nga Vladimir Putin không phải là người duy nhất đang theo dõi diễn biến này. Giống như việc chính ông có thể đã từng được khuyến khích bởi cuộc rút quân thảm khốc khỏi Afghanistan và cuộc di cư hàng loạt của Hoa Kỳ khỏi Ukraina vào năm 2022, việc từ bỏ Ukraina sẽ gửi thông điệp sai lầm tới những kẻ xâm lược ở các nơi khác nữa.
Tác giả Carl Schuster đã có bài bình luận về góc độ này đối với những gì đang xảy ra tại Ukraina hiện nay. Sau đây là những nội dung chính trong bài bình luận của ông.
Theo ông, do mức độ tham nhũng cao trong chính phủ Ukraina, viện trợ tài chính sẽ không giải quyết được vấn đề. Các nhà tài trợ cho Ukraina không nên lặp lại sai lầm của Mỹ ở những nơi như Afghanistan, Iraq mà chỉ nên cung cấp vũ khí và vật tư. Quan trọng hơn, họ nên giám sát và theo dõi các nguồn cung cấp được gửi đi để bảo đảm chúng đến tay quân đội chiến đấu chứ không phải chợ đen.
Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelenskyy cần coi việc loại bỏ tham nhũng trong chính phủ là một ưu tiên chính trị và giao việc chiến đấu cho các tướng lĩnh của ông. Ông nên coi tham nhũng là tội phản quốc vì đất nước ông đang đấu tranh để sinh tồn. Những kẻ phạm tội phải bị đưa ra công lý và bị trừng phạt nghiêm khắc. Loại bỏ tham nhũng sẽ thúc đẩy niềm tin trong và ngoài nước vào chính phủ của ông Zelensky và bảo đảm lực lượng của ông được trang bị và cung cấp tốt hơn.
Về mặt chiến lược, Ukraina đang ở thế phòng thủ. Ukraina đang sử dụng lực lượng đặc biệt, máy bay không người lái và vũ khí tầm xa để xâm nhập sâu vào hậu phương của Nga và tấn công có chọn lọc các mục tiêu chính trị, kinh tế. Người Ukraina vẫn quyết tâm nhưng sự mệt mỏi vì chiến tranh không còn xa nữa. Những tổn thất vào mùa hè năm ngoái và tình trạng thiếu hụt vật chất gần đây đã tước đi thế chủ động trên chiến trường của Ukraina và mang lại cho Nga động lực mới ở khu vực Donbass.
May mắn thay, lực lượng phòng thủ ven biển, cũng như đội quân máy bay và tàu không người lái của Kyiv đã giữ được hải quân Nga, ngăn chặn bất kỳ cuộc tấn công quân sự nào từ sườn Biển Đen của nước này.
Về mặt chiến đấu, các công nghệ hiện đại như thiết bị không người lái và vũ khí chính xác đã khiến các lý thuyết và chiến thuật hiện nay của lực lượng vũ trang Nga và Ukraina trở nên lỗi thời. Điều này khiến quân đội hai nước không thể tiến hành các hoạt động cơ động.
Thay vào đó, họ buộc phải tham gia vào “chiến tranh vị trí” có lợi cho phe phòng thủ. Kết quả là, chiến tranh trở thành một cuộc chiến tiêu hao, mỗi nước cố gắng tiêu diệt ý chí chính trị của nước kia. Hành động của họ thiên về gây thương vong hơn là chiếm lại hoặc giữ lãnh thổ.
Nó giống như Thế chiến thứ nhất, nơi hỏa lực khổng lồ tàn phá một khu vực và quân phòng thủ của đối phương. Mặc dù vậy, quân phòng thủ vẫn có hỏa lực để ngăn chặn cuộc tấn công vượt ra ngoài khu vực bị phá hủy. Khoảng cách của mỗi lần tiến thêm được giới hạn ở vài trăm mét hoặc 1 đến 2 km với tổn thất rất lớn.
Hệ thống phòng không nhiều lớp, tên lửa đất đối không (SAM) tích hợp tầm xa, tầm trung và tầm ngắn và pháo phòng không tầm gần đã làm giảm sự đóng góp của sức mạnh không quân truyền thống vào nỗ lực chiến tranh. Máy bay không người lái phần lớn đảm nhận các nhiệm vụ hỗ trợ tầm gần (CAS) trong chiến đấu trên mặt đất.
Tuy nhiên, chưa quốc gia nào phát triển học thuyết hoặc chiến thuật toàn diện để tích hợp việc sử dụng máy bay không người lái trên quy mô lớn để hỗ trợ các kế hoạch điều động.
Dù vậy, máy bay không người lái dựa vào liên kết dữ liệu để liên lạc với bộ điều khiển, mang lại động lực và tầm quan trọng mới cho chiến tranh điện tử.
Do đó, việc phát hiện và gây nhiễu các liên kết điều khiển máy bay không người lái đã trở nên quan trọng như việc tấn công chính máy bay không người lái.
Ngược lại, Nga đáp trả bằng vũ khí tầm xa và pháo binh tấn công ồ ạt. Quân đội Nga đang sử dụng tên lửa đạn đạo để tấn công các thành phố và cơ sở hạ tầng của Ukraina. Không quân Nga đã học được cách không trực tiếp thách thức hệ thống phòng không của Ukraina.
Thay vào đó, họ sử dụng vũ khí tầm xa cho phép máy bay tấn công từ bên ngoài hoặc dọc theo lớp tên lửa phòng không của Ukraina. Một khi Ukraina đưa chiến đấu cơ F-16 tham chiến, Không quân Nga sẽ cố gắng đưa chúng vào tầm phủ sóng của tên lửa phòng không Nga thay vì tấn công chúng trên lãnh thổ do Ukraina kiểm soát.
Cả hai đội quân đều đang đào chiến hào sâu và cung cấp sự yểm trợ từ trên cao, bố trí quân đội bất cứ khi nào có thể trong các tòa nhà và thành trì bê tông để bảo vệ họ khỏi hỏa lực pháo binh, bom, máy bay không người lái, tên lửa và súng cối. Họ cũng đặt các bãi mìn để hạn chế sự di chuyển trên bộ của kẻ thù và lôi kéo những kẻ tấn công vào “vùng tiêu diệt” để quân phòng thủ có thể tập trung hỏa lực chống lại đối phương.
Cũng theo tác giả Carl Schuster, lực lượng chiến thuật của Ukraina được huấn luyện bài bản hơn lực lượng Nga và sử dụng tốt hơn các công nghệ hiện đại như máy bay không người lái và vũ khí chính xác như Hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao (HIMARS).
Tuy nhiên, họ đã phải chịu một trận thua lớn vào mùa hè năm ngoái. Ukraina đang cố gắng chiếm lại lãnh thổ bằng chiến thuật cơ động từ những năm 1980, họ tin rằng pháo binh hiện đại, vũ khí chính xác và chiến thuật máy bay không người lái của mình có thể vượt qua hệ thống phòng thủ nhiều tầng và được chuẩn bị tốt của Nga được hỗ trợ bởi lượng pháo binh lớn.
Kết quả là quân đội Ukraina đã phải trả giá đắt và thu được rất ít tiến bộ. Tính theo tỷ lệ, 31.000 người đã thiệt mạng ở Ukraina trong vài năm qua, tương đương với hơn 300.000 người chết trên chiến trường ở Mỹ. Tỷ lệ tử vong ngoài chiến trường thường tăng thêm 10%.
Nếu tình trạng này tiếp diễn, tinh thần và hiệu quả chiến đấu sẽ suy giảm. Ngoài ra, thương vong của dân thường thường vượt quá tổn thất về quân sự, càng ảnh hưởng đến ý thức chiến đấu của dân tộc. May mắn cho Ukraina, là các lực lượng chiến thuật của Nga dường như vẫn được huấn luyện kém, vô kỷ luật, thiếu linh hoạt về mặt chiến thuật và thiếu nguồn cung.
Kết quả của cuộc chiến sẽ phụ thuộc vào việc nước nào mất đi ý chí chính trị trước. Ông Putin hy vọng rằng những tổn thất liên tục ở Ukraina sẽ hủy hoại tinh thần và hiệu quả chiến đấu của quân đội nước này. Tuy nhiên, chắc chắn ông lo ngại hơn về những tổn thất quân sự và tinh thần trong nước của mình. Rốt cuộc, những tổn thất to lớn và hy sinh kinh tế trong Thế chiến thứ nhất đã dẫn đến sự sụp đổ của chế độ quân chủ Nga.
Tương tự như vậy, ông Zelensky nên ghi nhớ bài học lịch sử này. Ông có vẻ rất muốn giành lại lãnh thổ và dường như coi ý chí chính trị của đất nước là đương nhiên. Người của ông có quyết tâm nhưng cũng sẽ mệt mỏi. Ý chí của họ không phải là vô hạn, và ông nên điều chỉnh chiến lược và hành động của mình để tránh đạt đến giới hạn này của người dân.
Nói chung, dự đoán kết quả của chiến tranh là việc làm không mấy khôn ngoan, nhưng có thể đánh giá được hướng đi của chiến tranh trong tương lai.
Trừ khi tinh thần người dân ở cả hai nước sụp đổ hoàn toàn, chiến tranh sẽ tiếp tục kéo dài sang năm sau, nhưng đến mùa thu năm sau, mức độ giao tranh sẽ giảm xuống mức lẻ tẻ.
Bản thân cuộc chiến tranh Nga-Ukraina sẽ không kết thúc mà sẽ tiếp tục trong tình trạng căng thẳng cao độ nhưng hạn chế giao tranh cho đến khi các nhà lãnh đạo chính trị của cả hai bên tìm được các điều khoản hòa bình được cả hai bên chấp nhận. Đồng thời, Hoa Kỳ và các đồng minh phải làm mọi thứ có thể để hỗ trợ phòng thủ Ukraina.
Trong khi đó, theo tác giả Carl Schuster, những kẻ xâm lược khác và những kẻ có ý đồ xấu trên khắp thế giới đều đang theo dõi. Chiến thắng hay thất bại của Ukraina trong cuộc chiến này, cũng như những hành động hay không hành động của phương Tây trong quá trình này, sẽ ngăn cản hoặc khuyến khích các quyết định của những người này.
