Kịch bản triển khai binh sĩ tới Venezuela có thể khiến Mỹ đối mặt nhiều thách thức, từ chi phí, nhân lực tới rủi ro gián đoạn năng lượng và tổn hại uy tín của Washington.
Tổng thống Donald Trump ngày 17/11 cho biết không loại trừ khả năng triển khai quân nhân Mỹ tới Venezuela giữa lúc Washington đang tăng hiện diện quân sự trong vùng biển khu vực.
"Tôi không loại trừ bất kỳ điều gì. Việc chúng ta cần là xử lý vấn đề Venezuela", ông nói với phóng viên tại Phòng Bầu dục.
Bình luận này dường như mâu thuẫn với tuyên bố của chính ông Trump một ngày trước đó, khi ông nói chính quyền "có thể đang có một số cuộc thảo luận" với Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro. Ông Trump đã cáo buộc ông Maduro chịu trách nhiệm cho một tổ chức buôn bán ma túy xuyên quốc gia, cũng như dòng chảy ma túy và tội phạm bạo lực vào Mỹ. Ông Maduro bác bỏ cáo buộc này,
Hồi tháng 8, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Mỹ đang cân nhắc sử dụng lực lượng quân sự để giải quyết cuộc khủng hoảng ở Venezuela. Thông báo lập tức bị các đồng minh ở Mỹ Latin và Caribe lên án là liều lĩnh và phản tác dụng.
Tổng thống Donald Trump tại cuộc họp nội các ở Nhà Trắng ngày 8/7. Ảnh: AP
Kể từ sau chiến dịch tấn công Panama năm 1989, chưa có tổng thống Mỹ nào đe dọa sử dụng vũ lực ở châu Mỹ. Điều này là có lý do, theo Frank O. Mora, giám đốc Trung tâm Caribe và Mỹ Latin Kimberly Green tại Đại học Quốc tế Florida.
"Không còn đối thủ quân sự nào với Mỹ trong khu vực nữa. Ngày nay, Lầu Năm Góc tập trung vào việc giúp các nước Mỹ Latin phá mạng lưới buôn bán ma túy, đối phó với quân nổi dậy và ứng phó thiên tai. Cơ quan này không lập kế hoạch can thiệp quân sự trong khu vực, dù chắc chắn họ có thể làm nếu nhận lệnh", Mora cho hay.
Mỹ có ba lựa chọn để sử dụng vũ lực với Venezuela, gồm gây sức ép, tiến hành cuộc tấn công hạn chế với độ chính xác cao, hoặc triển khai một chiến dịch tấn công bằng bộ binh để kiểm soát lãnh thổ, theo Mora.
Gây sức ép là cách phô trương sức mạnh để khiến một quốc gia thay đổi hành vi. Tuy nhiên, sự phô trương đó phải đáng tin cậy và thuyết phục phía Venezuela tin họ sẽ bị trừng phạt nếu không hành xử khác đi.
Trong hai tháng qua, Mỹ đã triển khai 12 tàu chiến cùng khoảng 15.000 quân nhân đến khu vực Caribe, trong đó có nhóm tác chiến tàu sân bay Gerald R. Ford. Sự tăng cường lực lượng này cùng với các cuộc tập kích "xuồng ma túy" trong khu vực đã gia tăng áp lực lên ông Maduro.
Tổng thống Maduro tháng trước mô tả động thái tập hợp lực lượng của Mỹ tại vùng Caribe là "mối đe dọa lớn nhất" đối với Venezuela trong vòng 100 năm qua. Ông tuyên bố nước này đã sẵn sàng để "đấu tranh vũ trang nhằm bảo vệ lãnh thổ quốc gia", đồng thời ra lệnh huy động quân đội chính quy cùng lực lượng dự bị.
Lựa chọn gây sức ép của Mỹ có thể không đạt hiệu quả mạnh như kỳ vọng, khi Tổng thống Maduro ra lệnh điều động lượng lớn quân nhân và khí tài tiến hành diễn tập để đáp trả việc Mỹ tăng hiện diện quân sự tại biển Caribe.
Trong bối cảnh đó, nếu ông Trump không tiến hành biện pháp quyết liệt hơn, lời đe dọa của ông sẽ bị coi là nói suông và thiếu sức nặng, theo Mora. Washington có thể sẽ lựa chọn tiến hành đòn không kích hạn chế, có độ chính xác cao vào mục tiêu ở Venezuela.
Mục đích của cuộc tấn công như vậy là thuyết phục chính phủ ông Maduro thay đổi hành vi, nhưng cũng có thể gây ra hỗn loạn ở Venezuela, tiềm ẩn nguy cơ gây ra biến động chính trị lớn mà Mỹ không thể kiểm soát.
Lựa chọn cuối cùng của chính quyền Trump là tiến hành cuộc tấn công toàn diện trên bộ, kiểm soát lãnh thổ Venezuela, thiết lập chính phủ mới bằng biện pháp quân sự.
Tuy nhiên, giới quan sát cảnh báo đây là lựa chọn tốn kém cả về nhân lực và tài chính, không có căn cứ về luật pháp quốc tế khi Mỹ can thiệp quân sự vào một quốc gia có chủ quyền với những lý do mơ hồ. Hơn nữa, quân đội Mỹ sẽ phải đánh bại khoảng 123.000 binh sĩ chính quy của Venezuela, cùng hơn 8 triệu dân quân tình nguyện, theo Tổng thống Maduro.
Ngay cả khi giành được thắng lợi quân sự, lực lượng Mỹ sẽ phải ở lại Venezuela cho đến khi thiết lập lại ổn định và xây dựng được một chính quyền đủ khả năng lãnh đạo đất nước, điều được cho là vô cùng khó khăn khi bất cứ chiến dịch tấn công nào từ bên ngoài cũng có thể châm ngòi phản ứng dữ dội từ dư luận Venezuela.
Edmundo Gonzalez, chính trị gia đối lập ở Venezuela, tuyên bố đã chuẩn bị "kế hoạch 100 giờ" để tiếp quản chính quyền một khi Mỹ can thiệp. Song giới chuyên gia nhận định họ khó có thể duy trì quyền lực nếu không có hỗ trợ liên tục từ Mỹ, thậm chí cần cả hiện diện quân sự.
Để phe đối lập có thể thực sự nắm quyền, Mỹ cũng sẽ phải hỗ trợ sâu rộng hơn, từ tái cấu trúc quân đội, giải ngân tài sản quốc gia, đào tạo lực lượng cảnh sát... "Nếu Mỹ can thiệp mạnh vào chính phủ Venezuela, họ sẽ phải chịu trách nhiệm tái thiết. Điều đó có thể mất thời gian dài", Mora nói.
Một nhà ngoại giao khu vực giấu tên cảnh báo "việc sử dụng vũ lực không thể dựa trên tầm nhìn ngắn hạn. Nó phải đi kèm một giải pháp chính trị với sự hỗ trợ của Mỹ trong 5-10 năm tới".
Bên cạnh những thách thức này, việc can thiệp quân sự vào Venezuela còn kéo theo những vấn đề khác, theo giới quan sát. Nó sẽ khiến Mỹ phải chuyển hướng trọng tâm và sức mạnh khỏi những vấn đề an ninh quan trọng hơn, đồng thời đặt thêm gánh nặng không cần thiết đối với quân đội.
Ngân sách quốc phòng Mỹ có lẽ chỉ tăng nhẹ trong năm tới, nhưng Lầu Năm Góc phải quản lý hoạt động trên nhiều khu vực từ Iraq, Syria, đến Tây Phi và Thái Bình Dương. Đặc biệt tại Trung Đông, nếu Iran nhận thấy Mỹ phải dồn lực cho chiến dịch ở Nam Mỹ, họ có thể tiến hành các hoạt động đe dọa lợi ích của Washington ở khu vực.
Giới chuyên gia cảnh báo nếu cảm thấy bị đe dọa, chính quyền ông Maduro cũng có thể nhắm vào lợi ích của Mỹ ở khu vực trước khi bị tấn công.
"Họ có thể tấn công các tài sản mà Mỹ coi trọng như giàn khoan dầu ở biển Caribe. Đây có thể là canh bạc mà ông ấy sẵn sàng chấp nhận", Henry Ziemer, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Mỹ, nói.
Mora cảnh báo hoạt động quân sự của Mỹ còn có thể làm gián đoạn ngành công nghiệp dầu mỏ Venezuela, theo đó làm tăng giá dầu toàn cầu và làm suy yếu chính phủ của các nước vốn phụ thuộc vào năng lượng ở châu Phi, Caribe.
Tàu sân bay USS Gerald R. Ford tại khu vực eo biển Gibraltar ngày 1/10. Ảnh: US Navy
Cuối cùng, một cuộc can thiệp quân sự có thể khiến Mỹ đánh mất ảnh hưởng ở Tây bán cầu. Colombia, Peru và một số quốc gia khu vực đã lên án việc Mỹ cân nhắc lựa chọn quân sự với Venezuela. Nếu Mỹ thực sự tiến hành, phản ứng sẽ dữ dội hơn nhiều, ngay từ chính các đối tác thân cận hàng đầu của Washington ở khu vực.
"Washington sẽ đánh mất thiện chí của họ và cùng với đó là mất cơ hội hợp tác về những vấn đề quan trọng như đối phó tội phạm xuyên quốc gia hay kết nối hạ tầng năng lượng của châu Mỹ", Mora cho hay.
Giới phân tích cho rằng Mỹ nên cân nhắc các lựa chọn khác để giải quyết vấn đề Venezuela, thay vì can thiệp quân sự, như một lệnh trừng phạt đa phương với sự phối hợp của các chính phủ châu Âu và Mỹ Latin. Đây cũng sẽ là cách mà những đối tác của Mỹ ở Tây Bán cầu có thể tán thành.
Tuy nhiên, chính quyền ông Trump hiện tại vẫn nhấn mạnh chiến dịch chỉ có mục tiêu chống ma túy, không phải nhằm vào chính phủ của ông Maduro. Khi được hỏi liệu Mỹ có thể bước vào cuộc chiến với Venezuela hay không, ông Trump từng trả lời mơ hồ rằng "tôi nghi ngờ điều đó. Tôi không nghĩ vậy".
Thanh Tâm (Theo Foreign Affairs, CNN, Washington Post)
